Geri Kazanım Katılım Payı uygulaması başladı

Kaynakların verimli yönetimi ve plastik poşetlerden kaynaklanan çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla plastik poşetler satış noktalarında kullanıcıya veya tüketiciye geçen yıldan beri ücret karşılığında (25 kuruş) verilmeye başlandı. Poşet vergisi olarak da adlandırılan bu uygulama tüketiciler nezdinde ciddi bir tartışma konusu olmuştu.

Poşetlerle ilgili düzenleme sadece bu değil. Ayrıca satış noktalarında satılan her bir poşet için satıcıların 15 kuruşluk geri kazanım katılım payı (GEKAP) ödemeleri gerekiyor. GEKAP kapsamına sadece poşetler girmiyor. Bunun dışında birçok atık madde üzerinden GEKAP ödenmesi gerekiyor.

Bu yazıda bahsetmek istediğimiz poşet dışında kalan ürünlere yönelik GEKAP uygulaması. Normalde uygulamanın 2019 yılı ortasında yürürlüğe girmesi bekleniyordu, ancak sektörden gelen ciddi itiraz nedeniyle ertelenmişti. Ta ki 31.12.2019 tarihine kadar. Yıl sonunda yayınlanan bir yönetmelik ile poşet dışında kalan ürünler için de 01.01.2020 tarihinden itibaren bu uygulama hayata geçmiş oldu.

GEKAP kapsamında hangi ürünler var?

Çevre Kanunu’nun ek-1 sayılı listesine konu olan ürünlerin piyasa arz edilmesi halinde GEKAP doğmaktadır. Bu ürünler aşağıda yer almaktadır:

- Ambalaj (plastik, metal, kompozit, cam, ahşap)
- Plastik poşet
- Lastik
- Akümülatör
- Pil (araç bataryaları dahil)
- Madeni ve bitkisel yağ
- Elektrikli ve elektronik eşya
- İlaç

GEKAP’tan kim sorumlu olacaktır?

Yukarıdaki ürünlerden yurt içinde piyasaya arz edenler veya ithal edenler sorumlu olacaktır. Piyasa arz sadece yurt içine sunma olarak tanımlanmakta olup ihracat kapsam dışında tutulmuştur.

Bu kapsamdaki ürünler ithal ediliyor ise GEKAP sadece serbest dolaşıma giriş rejiminde doğmaktadır. Diğer gümrük rejimlerine konu ürünler kapsam dışındadır. Örneğin dahilde işleme veya geçici ithalat rejimine konu olan ürünler için GEKAP doğmayacağı anlaşılıyor.

Bildirim ve beyan nasıl olacak?

Yönetmelikte bildirim ve beyan ayrı olarak düzenlenmiş durumda. Bu kapsamda yapılacak olan bildirimlerde Çevre Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslara uyulacak.

Yönetmelik kapsamındaki beyanlar ise Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen esaslar çerçevesinde vergi dairesine yapılacaktır. Ödeme olması durumunda GEKAP tutarı da vergi dairesine ödenecek. Beyannamede ödenecek pay olmasa da beyan yükümlülüğü bulunuyor. Örneğin; piyasaya arz edilecek araçlar ile elektrikli ve elektronik eşyaların üretiminde orijinal eşya/parça olarak kullanılan ve (1) sayılı listede yer alan ürünler için araç ile elektrikli ve elektronik eşyayı piyasaya sürenler tarafından beyan yapılacak ancak bu ürünlerden geri kazanım katılım payı tahsil edilmeyecektir.

Ancak hem Çevre Bakanlığına yapılacak bildirim hem de vergi dairesine yapılacak beyan konusunda alt düzenlemeler beklenmektedir.

GEKAP ne zaman beyan edilmeli ve ödenmeli?

GEKAP, kapsamda olan ürünün piyasaya sürüldüğü veya ithal edildiği tarihi takip eden ayın 24’üncü günü sonuna kadar gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı olunan vergi dairesine beyan edilecek ve aynı ayın sonuna kadar ödenecektir.

Bir cezai durum var mı?

Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında Çevre Kanunu’nda öngörülen fiillere ilişkin müeyyideler uygulanmaktadır.

Çevre Kanunu’nun 20/z maddesi uyarınca, geri kazanım katılım payını ödemediği tespit edilenlere katılım payı tutarının %20 fazlası kadar idari para cezası kesilecektir.

Çevre Kanunu’nda yazılı fiiller kapsamında kesilecek idari nitelikteki cezalar, bu fiiller için diğer kanunlarda yazılı cezaların uygulanmasına engel teşkil etmiyor.

Ne yapılmalı?

Konu çevre olunca, belki bu maliyetlere katlanmak ve çok tepki de vermemek gerekiyor. Ancak poşet harici ürünlerdeki tahsil edilmesi planlanan katkı payları için bildirim ve beyana yönelik olarak yetersizlik olduğu görülüyor. Özellikle şirketlerin kapsam belirlerken nasıl bir yöntem izleyecekleri halen net değil. Örneğin birden fazla ambalaj içinde olan 1 sayılı listeye giren ürünler için GEKAP’ın nasıl ödeneceği gibi. Bu nedenle Çevre Bakanlığı’nın bu kısımları netleştirmesi gerekmektedir. Belki örnek olaylar ile bir rehber hazırlamak faydalı olacaktır.

Şirketlerin ise bildirim ve beyan yükümlülüklerini atlamamak için önce kapsam konusunu netleştirmeleri gerekiyor. İlk beyan için 1 ay kadar süre var. Bu süre içinde hem usule ilişkin hem de teknik alt yapıların oluşturulması gerekmektedir. İthalatçılar açısından serbest dolaşıma giriş beyannameleri üzerinden verilere ulaşmak kolay olabilecektir. Ancak yurt içi piyasaya arz edenler için ayrı bir çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır. 

Bu nedenle hem kamu hem özel sektörün bir araya gelerek daha fazla çalışmasına ihtiyaç olduğu anlaşıyor.