Geri dönüşümde en büyük sorun 'kaynağında ayrıştırma' yetersizliği

Döngüsel ekonomi; hammaddenin verimli kullanıldığı, üretim sürecinde doğaya en az zararın verildiği, üretim sonrasında ortaya çıkan atıkların yeniden değerlendirildiği bir üretim yapısını temsil ediyor. Geri dönüşüm ise, döngüsel ekonominin en önemli bileşenlerinden biri ve önümüzdeki dönemde çok hızlı bir büyüme göstermesi bekleniyor.

2005 yılında kurulan Garanti Geri Dönüşüm; Kartepe’de Plastik Geri Dönüşüm Tesisi ile Gebze’de ise Ahşap Geri Dönüşüm Tesisi ile faaliyet gösteriyor. Şirketin, aylık plastik geri dönüşüm oranı 2 bin tona; ahşap geri dönüşüm oranı ise 10 bin tona ulaşıyor. Geçtiğimiz yılı 200 milyon TL ciro ile kapatan şirket, 2022’yi 450 milyon TL’lik bir ciro ile kapatmayı hedefliyor. Cironun, 75 milyonluk kısmı ahşap; gerisi plastik geri dönüşümünden elde ediliyor.

Katı Atık Mekanik Araştırma Tesisi projeleri ile farklı şehirlerde çalışmalarını sürdüren şirketin bir sonraki projesi ise, organik atıkları kompost gübreye dönüştürmek. Garanti Geri Dönüşüm Yönetim Kurulu Başkanı Bilal Tuğrul’un verdiği bilgiler şöyle:

Organik gübre üreteceğiz

“Katı Atık Mekanik Ayrıştırma Tesislerinden elde ettiğimiz organik atıklar ile organik kompost gübre üretmeyi planlıyoruz. Gübre Türkiye’nin en önemli konularından biri. Fizibilite çalışmalarımız başladı. Yatırımlarımız Kasım – Aralık gibi tamamlanacak. 2023 başında da üretime başlayacağız. Bu arada; plastik geri dönüşüm, ahşap geri dönüşüm, katı atık mekanik ayrıştırma, kompost gübre ve atıktan üretilen yakıt gibi farklı çalışma alanlarımızı Garanti Geri Dönüşüm Holding çatısı altında toplamayı hedefliyoruz.”

Döngüsel yapıyı anlatmak lazım

“Geri dönüşüm sektöründe son 5-6 yıldır hızlı bir gelişme var. Şirketlerin farkındalığı arttı. İthalatla ilgili önemli düzenlemeler yapıldı. ‘Ülkeye çöp giriyor’ söyleminin önüne geçildi. Çöp ithalatını artık sadece teminat verebilen 70-80 firma yapıyor; bu sayede kapsamlı ve daha düzenli bir şekilde yol alınıyor. Yasal düzenlemelerdeki eksiklikler Yeşil Mutabakat ile birlikte tamamen çözülecek. Bugün, geri dönüşüm sektörünün en büyük sorunu kaynağında ayrıştırmanın çok az olması. Kaynağında ayrıştırma yapmadığımız için, kaliteli hurdaya ulaşmak da zorlaşıyor. Yediden yetmişe farkındalık yaratmak; gereksiz tüketimden kaçınmak; tükettiğimizi ayrıştırmak, ayrıştırabildiklerimizi de dönüştürmek; bu döngüsel yapıyı anlatmamız lazım.”

DENİZLERDE PLASTİK MADDE AVCILIĞI

“Büyük bir gemi yapalım; okyanustan plastikleri toplayalım; gemide işleyelim, ürüne dönüştürelim ve ihtiyacı olan ülkelere gönderelim. ‘Denizlerde plastik madde avcılığı’ önümüzdeki dönemin yükselen mesleklerinden biri olacak.”

Geri dönüşümden gelen hammadde orijinalinden daha pahalı olacak

Avrupa Birliği, 2025 yılına kadar 10 milyon ton geri dönüştürülmüş plastiğin ürünlerde kullanılması için çaba harcayacak. Komisyon’un çağrısına olumlu yanıt veren birçok şirket ve iş örgütü 2025’e kadar hedefin üzerinde geri dönüştürülmüş plastik üretmek veya kullanmak üzere gönüllü taahhütte bulundu. Sanayinin bu gönüllü taahhütlerinin geri dönüştürülmüş plastik pazarını 2025’e kadar en az yüzde 60 arttıracağı hesaplanıyor. “Endüstriyel atıklar çöp olarak görünüyordu; şimdi ise şirketlerin çöpleri temel ürettikleri ürünlerden çok daha değerli bir hale geldi; hammaddeye dönüştü” yorumunu yapan Bilal Tuğrul da “Geri dönüşümden gelen hammaddenin, orijinal hammaddeden daha pahalı olacağını düşünüyoruz. Bunun başlıca nedenlerinde bir de, şirketlerin önümüzdeki dönemde, ürünlerinin yüzde 25-40’ını geri dönüştürülmüş maddeden üretme taahhütlerini ortaya koymaları” diyor. Tuğrul şöyle devam ediyor: “Yeşil Mutabakat ile birlikte sınırda karbon vergisi devreye girdiğinde, Türkiye’nin buna uyum sağlaması lazım. Dönüşüm geliyor; sanayi ve bankacılık sektörü de bu dönüşümü mecbur hale getiriyor. Krediye ulaşmanın yolu, sürdürülebilir yatırımlar yapmaktan geçecek.”

Türkiye’ye önemli yatırımlar gelecek

"Geri dönüşüm farkındalığının artması ile birlikte, atık üreten büyük gruplar kendi geri dönüşüm tesislerini kurmaya başladılar. Yurtdışındaki büyük geri dönüşüm firmaları da Türkiye pazarı ile yakından ilgileniyor. Türkiye’de geri dönüşüm alanında büyük bir potansiyel var; fakat bugüne kadar sektör büyük ölçüde merdiven altı çalıştığı için Avrupalı şirketler bilinçli bir ortak bulamadılar. Biz, geri dönüşüm sektörünün geleceğine inanıyoruz. Türkiye’nin günlük çöp üretimi 1.3 kilo. Bu konuda bir eylem planı oluşturulması ve gerekli iyileştirmenin yapılması lazım. Önümüzdeki dönemde Almanya başta olmak üzere, Türkiye’ye geri dönüşüm konusunda çok önemli yatırımlar geleceğini düşünüyoruz.”