Genç girişimcilerde kazanç istisnasında son durum

10 Şubat 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe 6663 Sayılı “Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un 1. maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 20. maddesi yeniden düzenlenmişti. Anılan düzenlemeyi açıklayan hususlar 05.05.2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 292 Nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde açıklanmıştı.

Anılan kanununun madde gerekçesinde belirtildiği üzere, bu düzenlemeyle; ekonomik büyüme ve kalkınmanın itici gücü, yenilik ve yaratıcılığın en önemli kaynaklarından biri olan genç girişimcilere kazanç istisnası getirilmişti.

İstisna ve şartları

Yapılan düzenlemeye göre;

● ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan ve

● mükellefiyet başlangıç tarihi itibariyle yirmi dokuz yaşını doldurmamış olan

tam mükellef gerçek kişilerin bu faaliyetlerinden elde edecekleri kazançlarının 75 bin Türk Lirası’na kadar olan kısmı gelir vergisinden müstesna tutulmuştu. İstisna tutarı 2023 yılı için 150 bin TL olup, bu tutar her yıl güncellenecektir.

Bu istisna, anılan kişilerin faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri kazançlara uygulanacaktır. Başka bir deyişle; anılan kişiler faaliyete başladıkları ilk yıl ve takibeden 2 yıl olmak üzere 3 yıl boyunca bu faaliyetlerinden sağladıkları kazançlarının her bir yıl için gelir vergisi tarifesinin ikinci diliminde yer alan ve her yıl güncellenen tutar için (2023 yılı 150 bin TL’lik kısmı için) gelir vergisi ödemeyecekler, aşan kısım olursa sadece aşan kısım üzerinden gelir vergisi ödeyeceklerdir.

Ancak bu istisnanın uygulanabilmesi için bazı şartlar aranmakta olup, bu şartlar şunlardır:              

1. İşe başlandığının kanuni süresi içinde bildirilmiş olması gerekir.

2. İşe başlayan kişiler kendi işinde bilfiil çalışmalı veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi gerekir. (Çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmak ya da seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak işinde bilfiil çalışmamak bu şartı bozmaz.)

3. Faaliyetin “adi ortaklık” veya “şahıs şirketi”(kolektif şirket veya adi komandit şirket) bünyesinde yapılması hâlinde tüm ortakların işe başlama tarihi itibarıyla bu maddedeki şartları taşıması gerekir.

4. Ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hâli hariç olmak üzere, faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletmenin ya da mesleki faaliyetin eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) kan veya kayın hısımlarından devralınmamış olması gerekir.

5. Mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olunmaması gerekir.

İstisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde edilmemesi veya istisna haddinin altında kazanç elde edilmesi hâllerinde dahi, ödenecek gelir vergisi olmasa bile, yıllık beyanname verilecektir.

Kazanç istisnasından yararlanan mükelleflerin beyan tabi başka bir gelirinin (kira, menkul sermaye iradı, ücret, diğer kazanç ve iratlar) olması durumunda, bu mükellefler istisnadan yararlanacakları kazanç türü ne ise (ticari, zirai veya serbest meslek kazancı) sadece o kazanç kısmı için bu istisnadan yararlanabileceklerdir.

Teşvikten yararlananlar tarafından verilecek Gelir Vergisi Beyannamesi’nin “Gelir Bildirimi Tablosu”na o yıl elde edilen gelirden teşvik tutarı (istisna tutarı) düşüldükten sonra kalan tutar yazılacaktır.

Bir vergilendirme döneminde istisna tutarının altında kazanç elde edilmesi durumunda istisnanın indirilemeyen kısmı ertesi yıla devredilemeyecektir.

Takvim yılı içerisinde işe başlanılması veya işin terk edilmesi durumlarında; işe başlama tarihinden yılsonuna kadar olan kıst dönem bir vergilendirme dönemi, takvim yılı başından işin terk edildiği tarihe kadar olan kıst dönem ise bir vergilendirme dönemi sayılacak olup bu dönemler için istisnadan tam olarak yararlanılır.

İstisnadan yararlanan ticari kazanç sahipleri ile serbest meslek erbabının (basit usulde vergilendirilenler, Gelir Vergisi Kanunu’nun 42’nci maddesi kapsamında kazanç elde edenler ve noterlik görevini ifa ile mükellef olanlar hariç) geçici verginin hesabında da söz konusu istisnadan yararlanabileceklerdir.

Adi ortaklık veya şahıs şirketi kurmak suretiyle faaliyette bulunan mükellefler de ayrı ayrı istisnadan yararlanabilir. Bu durumda mükelleflerin istisnadan yararlanabilmeleri için tüm ortakların ayrı ayrı istisna şartlarını taşımaları gerekmektedir. Ortaklardan herhangi birinin istisna şartlarını taşımaması halinde, diğer ortaklar da istisnadan faydalanamaz.

Mükelleflerin mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olmaları durumunda istisnadan yararlanmaları söz konusu olmaz. Buna göre, mevcut işletmeye veya ortaklığa sonradan ortak olunması durumunda, diğer tüm şartları taşısalar dahi, ortakların hiçbiri bu istisnadan yararlanamaz.

İstisnanın Gelir Vergisi Tevkifatı karşısındaki durumu:

Öte yandan, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesi uyarınca kamu idare ve müesseseleri, iktisadî kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadî işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya ziraî işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler anılan maddelerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar. Bu kapsamda, anılan kişiler tarafından;

● Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden

● Çiftçilerden satın alınan ziraî mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden

gelir vergisi tevkifatı yapılmak zorundadır.

Yukarıda belirtilen genç girişimcilerden zirai faaliyette bulunan ya da serbest meslek faaliyetinde bulunanlar olursa, bunların elde edecekleri kazançların 2023 yılı için 150 bin Türk Lirası’na kadar olan kısmı gelir vergisinden müstesna olmasına rağmen, bunlara yukarıda açıklanan 94. madde kapsamına giren ödemeler yapılırsa, gelir vergisi tevkifatı yine de yapılacaktır. Başka bir deyişle, anılan istisna, gelir vergisi tevkifatı yapılmasına engel olmayacaktır.

Ancak, Gelir Vergisi Kanunu’nun 121. maddesi hükmü uyarınca, kesilmiş olan bu gelir vergileri yıllık beyanname ile kazancın beyan edilmesi esnasında hesaplanan gelir vergisi doğarsa o vergiden mahsup edilebilecek, aşan kısım olursa ya da hesaplanan vergi doğmazsa, anılan madde hükmündeki koşullara uyulması kaydıyla, iade alınabilecektir.

Diğer hususlar

Anılan istisna maddesi hükmü, kanunun yayımlandığı 10 Şubat 2016 tarihinden itibaren geçerlidir. Dolayısıyla, bu tarihten sonra ticari, zirai veya serbest meslek faaliyetine başlayan ve bu faaliyetleri nedeniyle ilk defa gelir vergisi mükellefi olan, 29 yaşını doldurmamış gerçek kişiler, yukarıda açıklanan diğer şartları da taşımaları halinde bu istisnadan yararlanabileceklerdir.

Öte yandan anılan istisnadan yararlanabilecek kişiler “tam mükellef” olmalıdır. Başka bir deyişle, anılan kişiler “Türkiye’de yerleşmiş olanlar”dır. İkametgâhı Türkiye'de bulunanlar (İkametgâh, Kanunu maddenin 19'uncu ve müteakip maddelerinde yazılı olan yerlerdir); ya da bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar (Geçici ayrılmalar Türkiye'de oturma süresini kesmez) Türkiye’de yerleşmiş sayılır. Aşağıda yazılı yabancılar memlekette altı aydan fazla kalsalar dahi, Türkiye'de yerleşmiş sayılmazlar:

1. Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye'ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle tahsil veya tedavi veya istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler;

2. Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye'de alıkonulmuş veya kalmış olanlar.

Türkiye’de yerleşmiş olmayanlar, başka bir deyişle; “dar mükellef” gerçek kişiler ise bu istisnadan yararlanamazlar.

Anılan istisna hükmünün uygulanmasına ilişkin Gelir İdaresi Başkanlığı’nca “Genç Girişimcilere Vergi ve Sigorta Prim Teşviki” adı altında Rehber hazırlanış olup, anılan Rehbere Gelir İdaresi’nin “htps://gib.gov.tr” adresinden ulaşılabilir. Keza anılan Rehberde genç girişimcilere sağlanan sigorta prim teşviki uygulamasına ilişkin açıklamalar da yapılmıştır.