Gazze’de yaşananların bölgesel ve küresel ekonomik sonuçları

2024 yılında küresel ekonominin gidişatını belirlemede en önemli unsurlardan birisinin Gazze’de yaşananlar ve bunun Orta Doğu’daki jeopolitik yansımaları olacağına kesin gözüyle bakabiliriz. Özellikle Kızıldeniz‘de geçişlerin büyük oranda sekteye uğraması, tedarik sorunlarını arttırmaya başlamış durumda. Çin ve Avrupa ekonomisi son derece yavaşlamış bir noktada olmasa, bu tedarik sorununun üretim aksamaları ve enerji maliyetleri üzerindeki etkisi muhtemelen çok daha fazla olacaktı. Mevcut durumda tedarik zincirlerindeki artan stres, taşıma maliyetleri ve yükselen enerji fiyatları bu riskleri arttırsa da, henüz vahim bir noktada bulunulmuyor. Eğer yaşanan bu gelişmeler durdurulamaz ve büyürse hem üretim hem enflasyon üzerinde çok daha net olumsuz yansımaları görme ihtimalimiz elbette çok yüksek.

Gazze’de işsizlik yüzde 79

Başta bölgemiz olmak üzere bütün dünyanın ekonomik sonuçlarını anlamaya çalıştığı bu savaşın,  Gazze’de yarattığı sonuçlar çok vahim bir noktaya gelmiş durumda. Birleşmiş milletler kalkınma örgütü UNCTAD’ın birkaç hafta önce yayınladığı bir rapora göre, Gazze bölgesinin GSYİH’sı 2,7 milyar dolardan 2 milyar dolara gerileyerek yaklaşık %25 düşüş kaydetmiş durumda. Kişi başına gelir 1257 dolardan 929 dolara gerileyerek, yine %26.01 düşüş gerçekleştirmiş görünüyor. İşsizlik oranındaki artış %75, yoksulluk oranında artış ise %48 olarak gerçekleşmiş durumda. 7 Ekim öncesi %45’lerde olan işsizlik oranı son verilere göre Ocak ayında %79’a yükselmiş görünüyor. Bugün muhtemelen çok daha yüksek bir seviyede bulunuyor ve son derece vahim bir tabloya işaret ediyor. Aslında Gazze’de yaşananlar bir ilk değil. 2007 yılından bu yana defalarca gerçekleşen çatışmalarda kümülatif kayıplar çok daha fazla görünüyor. Yine UNCTAD’ın yaptığı çalışmaya ve hesaplamalara göre en iyimser senaryoda bile, Gazze bölgesinin kişi başına gelirde 2007 seviyelerine ( yaklaşık, 2000 $) dönebilmesi için 11 yıla ihtiyaç bulunuyor. Bugün toparlanma başlasa 2035’te bu seviyeye geleceği öngörülüyor ki yıllık 10’luk bir büyüme varsayımıyla bu tahmin yapılıyor. Bölgede barışın sağlanması sadece Orta Doğu’nun değil tüm dünyanın güvenliği açısından da son derece önemli önemli olacak.

Taşıma maliyetlerinde ciddi artışlar gerçekleşti

Savaşın küresel etkilerine baktığımızda,  taşıma maliyetlerinde ve enerji fiyatlarında yükselişi çok net bir şekilde görüyoruz. Asya-Avrupa rotasında Şanghay- Rotterdam taşıma ücretleri yıllık %158 artmış durumda. Şanghay-Cenova hattında ise %97 yükselmiş görünüyor. Bununla birlikte, her iki hatta da sırasıyla haftalık %5 ve %11 düşüş gerçekleşmiş durumda.

Düşüş sürer mi? Geçici mi? Bu çerçevede taşıma maliyetlerinin seyri merak ediliyor. Kızıldeniz‘de geçen hafta da devam eden saldırılar batılı ülkelerin müdahalelerine rağmen durumun pek de kontrol altına alınamadığını gösteriyor. Hatta geçtiğimiz Salı günü İran’a giden bir Yunan gemisine yapılan saldırı,  Hutsilerin İran tarafından kollanmadığına dair bir kanıt olarak da gösteriliyor.

Gemi filosundaki artış ise taşıma fiyatlarını baskılayacak görünüyor.

Bu sürecin dinamiklerini çok iyi bilemiyoruz fakat taşıma maliyetleri üzerindeki etkinin çok olumsuz olma ihtimalini de şimdilik düşük görüyoruz. Bunun bir nedeni küresel ekonominin oldukça yavaş bir büyüme temposunda olması. Diğer nedenini ise, özellikle bu yıl çok sayıda yeni geminin denizlere inerek arzı arttıracak olmasını görüyoruz. Taşıma maliyetlerinin şimdilik zirve’den döndüğünü ve bu eğilimin devam etme ihtimalini yüksek gören sektörel çalışmalar var. Geçtiğimiz yıl küresel konteyner filosu 350 yeni gemiyle %8 artmış görünüyor. Bu yıl da 475 yeni geminin denize ineceği öngörülüyor. Savaş çok büyük boyutlara ulaşmaz ise arz kapasitesindeki artışın talebi geçmesi ve fiyat artışlarını sınırlaması beklentisi artıyor. Bu çerçevede değerlendirdiğimizde, savaşın insani açıdan son derece vahim sonuçları olmasına rağmen küresel ekonomi üzerinde daraltıcı ve enflasyonist etkisinin şimdilik sınırlı kalma ihtimali yüksek görünüyor. Umarız bu ihtimal gerçek olur ve savaş ortamı bir an önce barış ortamına döner.