Fosilin üzerindeki koruma kalkanı kalksın
Geçtiğimiz hafta, dünya çapında 53 ülke tarafından onaylanmış olan Enerji Şartı Anlaşması’nın (Energy Charter Treaty, ECT) düşük karbonlu sürdürülebilir ekonomilere geçiş sürecinde ülkelere ve yurttaşlara zorlayıcı ekonomik yükler getirme riski yarattığından bahsetmiştim.
1990’larda Avrupa’nın, eski Sovyet ülkelerinde fosil yakıt şirketlerinin yatırımlarını korumak amacıyla tasarladığı bu anlaşma, enerji sektöründeki yabancı yatırımcılara, herhangi bir şirketin ulusal hukuka göre sahip olduğu mülkiyet korumasının çok ötesine geçen kapsamlı bir koruma sağlıyor.
Yine geçtiğimiz hafta, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, enerji şirketlerinin bu dönemde kâr etmesinin “ahlaksızca” olduğunu dile getirdi ve rekor seviyede kâr eden enerji şirketlerine özel bir vergi uygulanmasını talep etti.
İlk büyük küresel enerji krizi
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali dünya çapında bir enerji krizine yol açmış durumda. Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol geçtiğimiz günlerde dünyanın, ilk büyük küresel enerji krizine girdiğini açıkladı. Avrupa’nın birçok yerinde enerji fiyatları artıyor, uzmanlar kış aylarında insanların faturalarını ödemekte zorlanabileceği uyarılarında bulunuyor. Tablo böyleyken; Shell, Exxon, Chevron ve TotalEnergies gibi enerji devleri ise, rekor kar oranları açıklıyor. Yılın ilk çeyreğinde bu şirketler toplamda 100 milyar dolar gelir elde etti.
Shell, temmuz sonunda yaptığı açıklamada, bu yıl Nisan-Haziran döneminde kâr oranını önceki çeyreğe göre yüzde 26 arttırdığını ve rekor seviyeye ulaştığını söyledi.
Hollanda ve İngiltere merkezli petrol ve doğal gaz devi, yılın ikinci çeyreğinde 11.5 milyar dolarlık kâr açıkladı. Hissedarlarına neredeyse 8 milyar dolarlık ödeme yapacağını bildiren şirketin 2021’nin ikinci çeyreğinden bu yana kâr oranı iki kattan fazla artış gösterdi.
İngiliz enerji şirketi British Gas’in sahibi Centrica 2022’nin ilk yarısındaki faaliyetlerinden 1,5 milyar dolar kâr ettiğini açıkladı. İngiltere merkezli enerji devi BP ise yılın ikinci çeyreğinde yaklaşık 8,5 milyar dolar kâr ettiğini açıkladı. Şirket böylece geçen yılın aynı dönemine kıyasla kârını üçe katlamış oldu. BP’nin 6 aylık kârı 14,6 milyar dolara çıktı. BP böylece hem 14 yıllık kâr rekorunu kırdı hem de kuruluşundan bu yana en yüksek ikinci kâr oranına ulaştı.
Yüksek karları vergilendirin
BM Genel Sekreteri Guterres, dünyanın birçok yerinde insanlar yükselen enerji faturalarıyla mücadele ederken, şirketlerin böyle bir krizden kâr etmesinin “ahlaksızca” olduğunu söylüyor. Ve hiç haksız değil.
“Şirketlerin bu grotesk açgözlülüğü toplumdaki en savunmasız insanları cezalandırıyor ve hepimizin paylaştığı dünyayı yok ediyor” diyen Guterres, şöyle devam ediyor: “Tüm hükümetlere sesleniyorum. Fazlasıyla yüksek olan kârları vergilendirin ve bu zor zamanda ihtiyacı olanlara destek verin. Covid-19’un ardından toparlanmaya çalışan, çok fazla borç biriktiren gelişmekte olan ülkeler bu durumdan çok kötü etkileniyor. Şimdiden ekonomik, sosyal ve siyasi ayaklanmaları görüyoruz.”
Ek vergilendirme uygulamaları değerlendiriliyor
Mayıs ayında İngiltere Parlamentosu enerji şirketlerine yüzde 25’lik ek vergilendirme uygulaması başlatacağını ve sonbaharda tüm hanelere 400 sterlinlik enerji desteği sağlanacağını açıklamıştı. İtalya ve birkaç ülke daha bu tür vergilendirme uygulamalarını değerlendirmeye almış durumda. Fransa parlamentoya sunulan benzer bir teklifi yakın zamanda reddetti. ABD siyasetçileri de bu yönde henüz bir girişim olmadığını aktarıyor.
Kömür santrallerinin açılmasını geçici olsa bile haklı çıkarmak zor
BM Genel Sekreter Antonio Guterres, “Gelişmekte olan ülkeler yenilenebilir enerjiye yatırım yapmak için çok fazla nedene sahipler. Bu ülkelerin birçoğu, fırtınalar, orman yangınları, sel ve kuraklık gibi iklim krizinin ciddi etkileriyle yaşıyor. Eksik olan ise somut ve uygulanabilir seçeneklerin hayata geçirilmesi. Bu arada, gelişmiş ülkelerden bazıları benzin istasyonlarında evrensel sübvansiyonlar uygularken, diğerleri kömür santrallerini yeniden açıyor. Bu tür adımları geçici olarak bile haklı çıkarmak zor” diyor.