Fındık fiyatı üreticiyi mi, Ferrero'yu mu memnun edecek?

Fındıkta hasat zamanı yaklaştı. Karadeniz Bölgesi'nde üretici, sanayici, tüccar, ihracatçı, esnaf, herkes fındık alım fiyatının açıklanmasını bekliyor. Fiyatın açıklanması için rekoltenin yani üretim miktarının tespit edilmesi gerekiyor.

Daha önce de yazdığımız gibi Karadeniz'de fındıkla ilgili kaç kişi varsa o kadar rekolte tahmini vardır. Aynı aileden olanların bile rekolte tahmini farklıdır. Rekolte çok önemli. Çünkü, fiyat buna göre oluşturuluyor.

Rekolte tahmini açıklayan farklı kurumlar var. Tarım İl Müdürlükleri, Ziraat Odaları ve üniversite temsilcilerinin yer aldığı bir rekolte tahmin heyeti her sene tespit yapıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı bu tahmini açıklıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), bitkisel üretim tahminleri çerçevesinde fındık üretim verilerini de açıklıyor. Bu verileri Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan alıyor. 2020 üretim yılında kabuklu fındık üretimini 665 bin ton olarak açıklayan TÜİK, 2021 ürünü ilk tahminini 700 bin ton olarak açıkladı.

Rekolte tahmini açıklayan bir başka kurum Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği. İhracatçılar henüz resmi bir açıklama yapmadılar ancak 800 bin ton üretim beklediklerini dile getiriyorlar.

Uluslararası Sert Kabuklu ve Kuru Meyveler Konseyi (INC) ise,  sadece Türkiye'nin değil, dünyanın da fındık üretim ve stok durumunu her sene mayıs ayında açıklar.

Bu yıl mayıs ayında yapılan INC toplantısında, Türkiye'nin 2021 ürünü kabuklu fındık üretim tahmini 790 bin ton olarak açıklandı. 95 bin ton fındığın da stokta olduğu ve toplam arzın 885 bin ton olacağı bildirildi. Gelecek seneye devredecek stok miktarı ise 105 bin ton olacağı iddia edildi.

İtalya'da üretim yarı yarıya azaldı

INC'nin tahminlerinde en çarpıcı olan İtalya'nın fındık üretimi. 2020-2021 sezonunda 160 bin ton fındık rekoltesi olan İtalya’nın 2021-2022 sezonundaki üretimi neredeyse yarı yarıya azalarak 70 bin ton olacağı tahmin edildi. İtalya'da fındığın olmaması, Türkiye'nin daha fazla ihracat yapması demek.

Diğer üretici ülkelere yönelik tahmin ise şöyle; Amerika'nın kabuklu fındık üretimi 54 bin 500 ton, Şili'nin  53 bin ton, Gürcistan'ın 55 bin ton, Azerbaycan'ın 50 bin ton. Toplamda 1 milyon 306 bin 900 ton olarak tahmin edilen dünya fındık arzının 885 bin tonunu Türkiye karşılayacak.

INC'nin tahminleri genelde çok yüksek bulunuyor. Fındık fiyatının düşük olması için üretimi yüksek gösterdiği ifade ediliyor.

Fiyat hasat öncesi açıklanacak

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, geçen hafta Adalet ve Kalkınma Partisi'nin Karadeniz Bölgesi milletvekilleri ile bir toplantı yaptı. TMO’nun hasat öncesi fındık alım fiyatını açıklamak için çalışmalarını sürdürdüğünü belirten Pakdemirli'nin sezon öncesi açıklamaları özetle şöyle: “Fındık, ülkemizin en önemli tarımsal ürünlerinden birisidir. Dünya fındık üretiminin yüzde 65'i ülkemizde gerçekleştiriliyor. Ürettiğimiz fındığın yüzde 80'i ihraç ediliyor. Her yıl sağladığı 2 milyar dolar civarındaki ihracat geliri ile tarımsal ürün ticaretimizin en önemli ürünü olma vasfına sahiptir."

Bakanlık olarak fındık rekoltesinin tespitine yönelik illerde ekiplerin çalıştığını, il bazında rekolte ve maliyet tespit çalışmalarının devam ettiğini belirten Pakdemirli, "İç ve dış piyasaları yakından takip ediyoruz. Geçmiş yıllarda olduğu gibi bu sene de hasattan önce TMO fındık alım fiyatlarının açıklanması için çalışma yapıyoruz. Böylelikle arzın yoğun olduğu dönemde düşük fiyat oluşumlarının önüne geçmeyi hedefliyoruz" dedi.

İktidar milletvekilleri 30 muhalefet 35 lira fiyat istiyor

Hasada yaklaşık bir ay kala 2020 ürünü kabuklu fındığın kilosu piyasada 23.5 - 24 liradan satılıyor. İktidar milletvekilleri üretim bölgesindeki konuşmalarında üreticilere bu yıl kabuklu fındık alım fiyatının kilo başına 30 lira olması için çalışacaklarını ifade ediyor.

Geçen sene Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli ile fındık rekoltesi nedeniyle tartışan ve Milliyetçi Hareket Partisi'nden istifa ederek Demokrat Parti'ye geçen Ordu Milletvekili Cemal Enginyurt ilk kez 35 liralık fiyatı dile getirdi.

Cumhuriyet Halk Partisi, İYİ Parti ve diğer muhalefet partileri de kabuklu fındık alım fiyatının kilo başına 35 lira olmasını istiyor.

Her konuda olduğu gibi fındık alım fiyatında da son sözü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan söyleyecek. Erdoğan, geçen sene fındık alım fiyatını önceki seneye göre yüzde 40 artırarak açıklamıştı.

TMO 2019 ürünü fındık alım fiyatını Giresun kalite için kilo başına 17 lira, Levant kalite için 16 lira 50 kuruş ve sivri fındık için 15 lira 50 kuruş olarak açıklamıştı. Geçen yıl, 2020 ürünü fındık alımında bu fiyat yüzde 40 artırılarak Giresun Kalite kabuklu fındığın alım fiyatı kilo başına 22 lira 50 kuruş, Levant kalite fındığın kilosu 22 lira ve sivri fındığın kilosu 21 lira olarak açıklandı.  Bu yıl da üreticinin beklentisi en az yüzde 40 artış yapılması. Yüzde 40 artış olursa kabuklu fındığın alım fiyatı kilo başına 30 liranın üzerine çıkar.

Fındıkta yüksek fiyat ekonomiyi canlandırır

Fındıkta üreticiden tüccara, sanayiciden manava her kesimle yakın diyalogu olan fındık komisyoncusu,  Ordu Ticaret ve Sanayi Odası Meclis Başkan Yardımcısı Osman Çakmak, fındık üretiminin geçen yıla göre daha iyi göründüğünü belirterek şu değerlendirmeyi yaptı: "Fındık dalında çok görünüyor. Çotanak sayısı çok. Ama ne kadar dolu ne kadar boş olduğu fındık patozdan çıkınca anlaşılır. Türkiye'nin fındık üretimini çok yüksek göstererek ve ona göre düşük fiyat oluşmasını isteyenler var. Artan girdi maliyetleri, dünyadaki gelişmeler dikkate alınarak iyi bir fiyat açıklanırsa Karadeniz Bölgesi'nin ekonomisi canlanır.  Fındık fiyatı sadece üretici için değil bölgedeki herkes için çok önemli. Bu yıl İtalya'da kuraklık var, fındık üretiminde ciddi düşüş olacak. Türkiye bunu iyi değerlendirmeli. Pandemi sürecinde genel olarak kuruyemiş tüketimi arttı. Fındık ve mamullerine de yüksek talep var. Bunu değerlendirmemiz gerekir."

TMO ve Ferrero en önemli iki aktör

Fındıkta iki önemli aktör var. Fındık fiyatını da büyük ölçüde bu aktörler, TMO ve Ferrero belirliyor. Türkiye'nin ve aynı zamanda dünyanın en büyük fındık alıcısı, ihracatçısı konumundaki İtalyan Ferrero, fındık piyasasının oluşumunda önemli rol oynuyor. Fındık fiyatının belirlenmesinde de diğer alıcılarla birlikte kulis çalışmaları yapıyor.

TMO ise, açıkladığı fiyatla ve piyasadaki varlığı ile üreticiyi korumaya, fiyatın düşmesini önlemeye çalışıyor.

Geçmişte bu görevi üreticilerin ortağı olduğu Fiskobirlik yapıyordu. Fakat AK Parti Hükümeti döneminde Fiskobirlik devre dışı bırakıldı. Piyasaya müdahale görevi 2006 yılından bu yana TMO'ya verildi.

Burada önemli olan TMO’nun açıklayacağı fiyatla Ferrero'ya mı, üreticiye mi destek olacağı. Ofis yöneticileri bürokratlar, maliyet, dünyadaki fiyat ve gelişmelere göre bir fiyat belirliyor. Bu fiyat Cumhurbaşkanı Erdoğan'a sunuluyor. Açıklanan fiyat üretim maliyetlerinin üzerinde ve biraz yüksek olursa üretici kazanır. Ama düşük olursa Ferrero ve diğer alıcılar kazançlı çıkar.

Özetle, fındık hasadı yaklaşık bir ay sonra başlayacak. Türkiye'nin fındık üretiminde, ihracatında çok büyük avantajı var. Bu avantajı yeterice değerlendirdiğini söylemek zor. Yıllardır ihracat 2 milyar dolar civarında adeta sabitlendi. Türkiye'nin fındıktan elde edeceği gelir  doğru politikalarla bir kaç katına çıkarılabilir.