Fındık fiyatı 100 lira olur mu?
Fındıkta hasat zamanı geldi. Karadeniz Bölgesi'nde üretici, sanayici, tüccar, ihracatçı, esnaf, manav, kısacası herkes fındık alım fiyatının açıklanmasını bekliyor. Genel beklenti kabuklu fındık alım fiyatının kilo başına en az 100 lira olması.
Uzun yıllardır kabuklu fındığın alım fiyatı en az 3 dolar olmalı deniliyor. Bugünkü kurla fiyat 3 dolar olursa 81 lira civarında fiyat açıklanır. Fakat üreticiler dolardaki artışın devam edeceğini ve yılsonunda 35-36 lirayı bulacağını belirterek fındık fiyatının en az 100 lira açıklanmasını istiyor.
Geçen yıl, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2022 ürünü fındık alım fiyatını 30 Temmuz 2022 tarihinde açıklamıştı. Fındık alımına 22 Ağustos’ta başlayan Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), 2022 ürünü Giresun kalite kabuklu fındığın kilosunu 53 liradan, Levant kalite fındığı 52 liradan ve sivri kalite fındığı 51 liradan aldı.
Bugünlerde buğday, arpa ve diğer hububat ürünlerinin alımı için yoğun mesai harcayan Toprak Mahsulleri Ofisi yetkililerinin, fındık alım fiyatı konusunda da bir çalışma yaptığı biliniyor. Fiyatı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklaması bekleniyor. Fiyat düşük olursa Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı da açıklayabilir.
Rekolte konusunda yine farklı veriler var
Fındıkta her yıl olduğu gibi üretim (rekolte) verileri ile ilgili farklı tahminler var. Tarım ve Orman Bakanlığı rekolte tahmin çalışmalarını tamamladı. Bakanlığın yaptığı tahmine göre 2023 yılında Türkiye’nin kabuklu fındık üretimi 717 bin 931 ton olacak. Geçen yılki üretim 759 bin 274 ton olarak tahmin edilmişti. Bakanlığın resmi olarak henüz açıklanmadığı bu tahmini 17 Temmuz’da sosyal medya hesaplarımdan paylaşmıştım.
Bakanlığın tahminine göre; Ordu, Giresun, Samsun, Trabzon, Artvin, Tokat, Rize, Sinop ve Gümüşhane’yi kapsayan Doğu Karadeniz Bölgesi’nde geçen yıl 510 bin 579 ton olan kabuklu fındık üretimi bu yıl 466 bin 687 ton olacak.
Sakarya, Düzce, Zonguldak, Kocaeli, Kastamonu, Bartın ve Bolu’yu kapsayan Batı Karadeniz’de üretim 248 bin 695 tondan 251 bin 243 tona yükselecek. Doğuda üretim azalırken batıda az da olsa artacak.
Fındık üretimindeki en büyük düşüş en fazla üretimin gerçekleştiği Ordu’da. Ordu’nun 2022 yılında 240 bin 559 bin ton olan kabuklu fındık üretimi 2023’te198 bin 838 bin tona gerileyeceği tahmin edildi. Üretimde ikinci sıradaki Giresun’da ise aynı dönemde önemli bir değişiklik beklenmiyor. Giresun’un kabuklu fındık üretimi 92 bin 401 bin tondan 91 bin 671 tona gerilemesi bekleniyor.
İhracatçılara göre rekolte 810 bin ton
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Bitkisel Üretim 1. Tahmini’ne göre 2023 yılı kabuklu fındık üretimi yüzde 4,6 oranında düşüşle 730 bin ton olarak gerçekleşecek.
İhracatçıların tahmini ise 810 bin ton. Her yıl Mayıs ayında yapılan Uluslararası Sert Kabuklu Meyveler Konseyi’nin (INC) toplantısında ülkeler bazında fındık üretim tahmini açıklanıyor. Türkiye’nin üretim tahminini ihracatçılar Konsey’e sunuyor.
INC’nin tahminine göre, dünyada 2023-2024 sezonunda 1 milyon 262 bin 600 ton kabuklu fındık üretimi gerçekleşecek. Bunun 810 bin tonunu Türkiye üretecek. İtalya’da 110 bin ton, Amerika Birleşik Devletleri’nde 77 bin ton, Şili’de 65 bin ton, Azerbaycan’da 60 bin ton, Gürcistan’da 50 bin ton, Çin’de 30 bin ton, İran’da 18 bin ton, Fransa’da 10 bin ton, İspanya’da 2 bin 500 ton ve diğer ülkelerde 30 bin ton üretim bekleniyor. INC’ye göre stoklarla birlikte Türkiye’nin bu sezonki fındık arzı 1 milyon 25 bin ton olacak.
Tarım ve Orman Bakanlığı ile INC’nin tahmini arasında 92 bin 69 ton fark var.
Geçmiş yıllarda olduğu gibi INC’nin fındık fiyatlarının düşük oluşması için üretim verilerini yüksek gösterdiği iddia ediliyor.
Alan bazlı destek 9 yıldır artmadı
Fındıkta 2009 yılından bu yana alan bazlı destek ödemesi yapılıyor. Uygulamanın başladığı 2009 yılında alan bazlı destek dekar başına 150 lira olarak ödendi. 2010, 2011, 2012 yıllarında da dekar başına 150 lira olarak uygulanan destek, 2013 yılında 160 liraya, 2014 yılında ise 170 liraya çıkarıldı. Bir daha da artırılmadı. Son 9 yıldır fındıkta alan bazlı destek dekar başına 170 lira olarak ödeniyor. 2023 üretim yılı tarım destekleri henüz açıklanmadı. Üreticiler fındıkta alan bazlı desteğin mutlaka artırılması gerektiğini ifade ediyor.
Fındığın 3 önemli aktörü, TMO, Ferrero ve Zapsu
Fındıkta pek çok aktör var. Ancak öne çıkan, fındık politikasını, fiyatını belirleyen 3 aktör var. Bunlardan biri İtalyan Ferrero. Türkiye’nin dolayısıyla dünyanın en büyük fındık alıcısı ve ihracatçısı olan Ferrero fiyatların oluşumunda da önemli rol oynuyor.
Bir başka önemli aktör Cüneyd Zapsu. Hem sahibi olduğu Balsu Gıda şirketi hem de özellikle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a yakınlığı ile fındık politikalarında en etkili isimlerden birisi. Ferrero ile rakip görünse de birçok konuda birlikte hareket ettikleri de biliniyor.
Recep Tayyip Erdoğan’ın başbakanlığı döneminde, 2006 yılından itibaren üretici örgütü Fiskobirlik’in devre dışı bırakılmasından sonra fındık alımında görevlendirilen Toprak Mahsulleri Ofisi, hem fiyatın açıklanması hem de piyasanın düzenlenmesinde devlet adına görev yapan bir başka önemli aktör.
İhracatta istikrar yok
Üretimde ve ihracatta dünyada ilk sırada yer alan Türkiye’nin fındık ihracatı dalgalı bir seyir izliyor. Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçılar Birliği’nin son 10 yıllık verilerine bakıldığında miktar bazında 227 bin ton ile 344 bin ton arasında iç fındık ihracatı gerçekleştiği görülüyor. Değer bakımından ise 1,6 milyar dolar ile 2,8 milyar dolar arasında değişen oranda döviz girdisi sağlanıyor.
Fındık ihracatı, 2022 yılında miktar bazında yüzde 9,24 oranında, değer olarak ise yüzde 22,62 azaldı. 2021 yılında 344 bin 370 ton iç fındık ihracatı karşılığında 2 milyar 260 milyon dolarlık ihracat yapan Türkiye, 2022’de 312 bin 564 ton iç fındık ihracatı karşılığında 1 milyar 748 milyon dolarlık ihracat geliri sağladı. Fındık ihracatındaki gelir bir yılda 512 milyon dolar azaldı.
Son 10 yılda en yüksek ihracat geliri 2 milyar 827 milyon dolarla 2015 yılında elde edildi. Üstelik de sadece 240 bin 137 ton iç fındık ihracatı ile sağlandı. En düşük gelir ise 2018 yılında 1 milyar 635 milyon dolar oldu.
İhracatta Ferrero şampiyon, Zapsu ikinci
Fındıkta 2022 yılının ihracat şampiyonu yine İtalyan Ferrero oldu. İkinci sırada ise Cüneyd Zapsu’nun sahibi olduğu Balsu Gıda var.
İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçılar Birliği ile Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçılar Birliği’nin yayınladığı en fazla ihracat yapan ilk 20 firma araştırmasında Karadeniz‘de Ferrero, İstanbul’da Balsu Gıda ilk sırada yer aldı.
Ferrero, Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçılar Birliği’nin yayınladığı en fazla ihracat yapan ilk 20 firma sıralamasında 236 milyon 374 bin dolarlık ihracatla ilk sırada, İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’nin yayınladığı listede ise 133 milyon 291 bin dolar ihracatla ikinci sırada yer aldı. İtalyan Ferrero, miktar olarak ne kadar ihracat yaptığını açıklamadı. 2021 yılında toplamda 515 milyon 802 bin dolarlık ihracat yapan Ferrero’nun 2022 yılı ihracatı 146 milyon 137 bin dolar düşüşle 369 milyon 665 bin dolar oldu.
Cüneyd Zapsu’nun sahibi olduğu Balsu Gıda fındık ihracatında geçen yıl olduğu gibi ülke sıralamasında ikinci sırada yer aldı. İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği’nin yayınladığı 2022 yılının en fazla ihracat yapan 20 firması arasında Balsu Gıda 177 milyon 526 bin dolarlık ihracatla ilk sırada. Balsu Gıda, bu ihracat gelirini 29 bin 174 ton fındık ihraç ederek elde etti. Balsu Gıda, geçen yıl 209 milyon 327 bin dolarlık ihracat gerçekleştirmişti. 2022’de ihracat geliri 31 milyon 801 bin dolar azaldı.
Ordu Ünye’de faaliyet gösteren Durak Fındık, 2022 yılında en çok fındık ihraç eden firmalar arasında 3. sırada yer aldı. Durak Fındık, 2022 yılında 26 bin 251 bin ton iç fındık ihraç ederek 167 milyon 360 bin dolarlık döviz geliri sağladı. Durak Fındık, 2021’de 3 milyon 955 bin dolar daha yüksek olmak üzere 171 milyon 315 bin dolarlık döviz sağlamıştı.
TMO, stoklarındaki fındığı satışa sundu
TMO, sezon öncesi 13 Haziran 2023 itibariyle stoklarındaki 33 bin ton kabuklu fındığı satışa çıkardı. Levant kalite kabuklu fındıklar için kilo başına KDV hariç 68 lira ve sivri kalite kabuklu fındıklar için 65 lira fiyat açıklandı.
Özetle, fındıkta yeni bir sezon başlıyor. Her yıl olduğu gibi gözler açıklanacak fiyatta. Karadeniz ekonomisinin ve ülke tarım ihracatının en önemli ürünü olan fındıkta açıklanacak fiyat kadar, alımların zamanında başlaması ve üreticinin ürününü değerinde satması büyük önem taşıyor.
