Falcıdan faiz ve enflasyon tüyoları -1

Hadi bir eğlence olsun, yeni yıl bakalım bize neler getirecek diye falcıya gitseniz, kapıyı çalar çalmaz karşınız çıkan patlak gözlü, koca ağızlı, uzun pembe tırnaklı falcı sizi bir köşeye çekip “Senin falın fallanmış ama finansal tablolarına enflasyon çarpmış.” dese ne yaparsınız?

Ben de bir süre şaşkınlıktan ağzım açık, kapıda kala kalmışım.  Uzun pembe tırnaklı falcı kulağıma sessizce fısıldadı: “Dünya piyasalarında artan enflasyonun finansal tablolara etkilerini merak ediyor musun? Faiz artışlarından nasıl etkileneceksin?”

IMF ve falcıdan yorumlar

Yahu ne oluyor falcı diye yanlışlıkla IMF’in kapısına mı dayandım acaba? IMF, Ekim 2022 tarihinde yayımladığı World Economic Outlook raporunda enflasyondaki yüksek artıştan ötürü beklenenden daha keskin ve geniş tabanlı ekonomik yavaşlamadan, piyasalardaki artan riskler ve merkez bankalarının enflasyonla mücadele kapsamında aldığı önlemler neticesinde faiz oranlarındaki küresel artışlardan bahsediyordu. Bizim falcı ya ekonomi mezunu ya da ben Matrix filminin içindeyim.

“Evet ablacım merak ediyorum. Söyle bakalım artan enflasyonun ne etkisi olacakmış? UMS 29, Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama’dan bahsedeceksen hiç kendini yorma, ben daha önce bu konuyu anlattım.” Tüm özgüvenimle bunları söylerken bir yandan falcının parmak işaretiyle çoktan kanepenin bir köşesine oturmuş neler söyleyeceğini merak etmeye başlamıştım.

Başladı falcı anlatmaya:

“Şimdi söyle bakalım, enflasyon var diye fiyatları artıracaksın ama bakalım müşteriler bu fiyattan malını alacak mı? Belki tedarikçilerin ekonomik daralma sonucu zor duruma düşecek ve sana mal tedarik edemeyecek? Veya maliyet artışını müşterilerine yansıtamayacaksın ve yapmış olduğun sözleşme ekonomik anlamda dezavantajlı sözleşme haline gelecek. Belki de müşteriden yapmış olduğun satışı tahsil edemeyeceğini bildiğin hiç hasılat yazmaman gerekecek.

İşletmenin sürekliliği

Kahve fincanın da gözüküyor, görüyor musun? Riskli ve kaygan bir piyasada hareket ediyorsun. İlk yapacağın iş işletmenin devamlığının olup olmadığını (going concern) değerlendirmek. Ölümlü dünya, bugün varız yarın yokuz. Senin işletmen de en az bir yıl hayatına devam ediyor olmak. İşletmenin raporlama tarihinden sonraki yıl hayatına devam edemeyeceğini düşünüyorsan UMS 10 Raporlama Döneminden Sonraki Olaylar Standardı gereği finansal tablolarda “düzeltme gerektiren olay -adjusting event”olarak dikkate alman gerekir.

Düzeltme gerektiren ve gerektirmeyen olaylardan bahsederken senin kesin yanlış yapacağın bir konuyu da hemen söyleyivereyim.  Raporlama döneminden sonra ortaya çıkan, varlığın fiyatındaki anormal fiyat değişiklikleri veya önemli kur dalgalanmaları “düzeltme gerektirmeyen olaylar- non-adjusting events” kapsamındadır. Finansal tablolar yeni tutarlara göre düzeltilmez ancak dipnotlarda açıklaman gerekir.

Tahminler ve önemlilik

Bak, bak şu kahve telvesine bak. Bunlar sana finansal tabloları hazırlarken yaptığın tahmin ve varsayımlar (assumptions and estimations), finansal tablolarda belirlediğin önemlilik (materiality) tutarı hala geçerli mi, tekrar kontrol et diyor. Bir bakmışsın senin pahalı ürününe talep azalmış, on yıl kullanırım dediğin makineyi ancak beş yıl kullanabileceksin.

Şşşt kızım beni dinliyor musun? Daha yeni başlıyorum şimdi finansal tablonun derinlerine dalacağız, bakalım bu faiz artışlarının ve enflasyonun başka ne etkileri olacak?”

Falcı hanım sizi dinliyorum dinlemesine de şaşkınlığımı ancak üzerimden atıyorum. Kapıdan girerken kahve içeriz, siz bana uzak bir yol gözüktü, bak şurada deveye benzeyen biri var falan dersiniz zannetmiştim.

Borçlanma maliyetleri

“Onlar demode kaldı. Biz artık eko-fal bakıyoruz. Mesela finansal tablolarında kredi görüyorum. Şimdi ne olacak o kredilere? Sen belli ki daha önce borçlanma maliyetlerinin tutarı önemsiz deyip, aktifleştirmemişsin ama bak faizler artınca o rakam büyüyecek. Büyüyünce ne olacak? Finansal tabloların önemliliği açısından belki de aktifleştirmen gerekecek.

 Müşteri sözleşmelerinden hasılat

Gelelim hasılata… İşletmenin can damarı. Mesela sen kapıdan girdin, ben hemen sana vermiş olduğum bu hizmeti UFRS 15 kapsamında hasılat yazar mıyım diye düşündüm. Yazmam! Neden? Çünkü önce gözlerinin içine bakarım, bakalım bu benim paramı ödeyebilir mi ödeyemez mi diye? Para mı ödemeyecek kişiyi baştan çizerim, hasılat yazamam. Hasılatı yazdıktan sonra senden alacağımı tahsil edip edemeyeceğim ile ilgili kredi riski değerlendirmem UFRS 9 Finansal Araçlar kapsamında ele alınacak bir konu.

Ekonomik şartlardan ötürü müşterilerinin bazıları ödeme güçlüğüne düşebilir veya ödeme vadelerini değiştirmek isteyebilir. Bu durumda öncelikle bu sözleşmenin finansal tablolara “hasılat” yazma kriterini sağlayıp sağlamadığına bakman gerekir.

Sana bugünlük bu kadar eko-fal yeter. İki hafta sonra tekrar gel. O zaman kiralama sözleşmelerinde, finansal varlıklarda neler gördüğümden bahsederim, biraz da değer düşüklüğünü laflarız.