Faiz artışları etkili olmaya başladı

Ferda Besli

Merkez bankalaraı enflasyon ile mücadelede 2022 ve 2023 yılında faiz artışına gittiler. ABD 475, Avrupa Birliği 350, Kanada 425, İngiltere 415, Avustralya 350 baz puan faiz artışı yaptı. Bu ülkelerde sırasıyla faiz oranları yüzde 5, yüzde 3, yüzde 4,5, yüzde 4,25 ve yüzde 3,60’a geldi. ABD’de Haziran 2022’de yüzde 9,1 ile pik yapan enflasyon Şubat 2023’de yüzde 6’ya gerilerken bu hafta açıklanacak Mart 2023 enflasyonu için konsensüs yüzde 5,2. Pik yaptığı noktadan 390 baz puan aşağıya gelmiş olacak.

Enflasyon ile mücadelede faiz artışı ABD’de etkisini gösterdi ve ekonomide yavaşlama ve resesyon sinyalleri gelmeye başladı.

1. Mart 2023 de ISM sanayi endeksi 50’nin altında ve 47.7’den 46.3’e, hizmet PMI ise 55 den 51.2’e geriledi ekonomik aktivite zayıflıyor.
2. İşsizlik rakamı yüzde 3,5’a gerilerken işçi aranan pozisyon sayısı ilk defa 10 milyon kişinin altına geriledi ve 10.5 milyon kişiden 9.9 milyon kişiye düştü. Her iş arayana karşılık 1.9 olan açık iş oranı 1.9’dan 1.7’e geriledi. Şirketlerin çalışan talebi düşüyor.
3. Artan faiz oranları nedeniyle varlıklarının değeri düşen bankalarda yaşanan stres nedeniyle kredi verme standartları sıkılaştırıldı ve ilk defa krediler geçen hafta 1973 yılından beri en sert düşüşünü yaşadı, 29 Mart 2023 haftasında krediler 105 milyar dolar, son iki haftada azalış ise 204 milyar dolar. Artık bankalardan kredi almak biraz daha zor.
4. Resesyon göstergesi olarak piyasaların kullandığı 2 yıllık tahvil ile 10 yıllık tahvil faiz spreadi negatif 58 puana ulaştı.
5. IMF son 20 yılın yüzde 3,8 olan ortalamanın altında yüzde 3 civarında bir büyüme tahmininde bulundu. IMF Direktörü Kristiana Georgieva’ya göre likidite sıkıntısı çeken ve el konulan bankalar nedeniyle global ekonomik aktivitenin yavaşlayacaktır.
6. Artan faiz oranları nedeniyle ABD’de tasarruf meyli arttı ve yüzde 4,4’den yüzde 4,6’ya yükseldi. Bireyler daha az harcayıp daha fazla tasarruf etmeye başladılar.

Gelen veriler içinde güçlü olanı yeni yaratılan iş sayısı ve bu oran 236 bin kişi olarak açıklandı. Diğer veriler ise yavaşlama sinyalleri veriyor. Yukarıda belirttiğim nedenlerden dolayı şu anda yüzde 5 olan politika faizinin FED’in 3 Mayıs toplantısında 0.25 daha artırılarak yüzde 5,25-yüzde 5,5 ile pik olacağını ve bundan sonra faizlerin 2023 son çeyrek veya 2024 birinci çeyrekten itibaren gerilemeye başlayacağını düşünüyorum.

Ülkemiz ekonomisine etkileri,

1. ABD 2022 yılında 16.9 milyar dolar ihracat ile Almanya’dan sonra ikinci büyük pazarımızdır. 2023 de yavaşlama sinyalleri görülmeye başlamıştır. 2022 yılının ilk üç ayında 4,020 milyon dolar olan ihracatımız 3,651 milyon dolara ve yüzde 6,6 olan ihracat içindeki pay yüzde 5,9’a gerilemiştir. ABD’de yaşanacak resesyon tüm ülkeleri etkileyecektir.
2. Özel sektörün yurt dışından sağladığı 151 milyar dolar kredilerin dolar bazlı olanlarının yüzde 36,4’ü, Euro bazlı sağlananların yüzde 44,2’i değişken faizli olup dolar bazlı krediler için ödenen spread yüzde 3,2, Euro bazlı krediler için ödenen spread yüzde 2,6’dır. Bir yıl önce 6 aylık Libor yüzde 0,35 ve Euribor yüzde -0,5 iken şimdi bu oranlar sırasıyla yüzde 5,23 ve yüzde 3,4’dür. Ve bu oranlara yukarıda belirttiğimiz spreadlerin ilave edileceğini dikkate aldığımızda faiz artışı şirketlerimize 1 yıl için 2.4 milyar dolar yük getirmiştir. Faiz oranlarında artışın yavaşlaması ve düşme eğiliminde olması faiz yükümüzü azaltacaktır.
3. FED’in yavaşlaması ve ECB’nin faiz artışına devam etmesi halinde Euro dolar karşısında güçlenecektir. Ağırlıklı Euro bazlı olan ihracatımız için avantaj.