Esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetlerin fiyat tarifelerinin fiyatları nasıl belirlenir?
Ümit Işık
Ticaret Başmüfettişi
5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde, esnaf ve sanatkâr;
- İster gezici ister sabit bir mekânda bulunsun,
- Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulunca belirlenen esnaf ve sanatkâr meslek kollarına dahil olup,
- Ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte bedeni çalışmasına dayandıran
- Kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan,
- Basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olanlar,
- Vergiden muaf bulunan,
meslek ve sanat sahibi kimseler şeklinde tanımlanmıştır.
Esnaf ve Sanatkârlar gerekli şartları sağladıklarında esnaf ve sanatkârlar siciline ve ilgili odalara kayıt olmak zorundadır.
Esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetler için uygulanacak azami fiyat hadlerini gösteren tarifeler esnaf odaları tarafından belirlenmektedir.
5362 sayılı Kanun’un “Fiyat tarifelerinin tespit şekli” başlıklı 62’nci maddesinde;
“Bu Kanuna tabi esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetlerin fiyat tarifeleri, bağlı bulundukları odalarca hazırlanır ve odanın mensubu olduğu birlik yönetim kurulu tarafından fiyat tarifesinin sunulmasından sonra otuz gün içinde onaylanır veya reddedilir. Onaylanan fiyat tarifesi belediye, mülki amirlik ve ilgili odaya yedi gün içerisinde bildirilir ve bu andan itibaren yürürlüğe girer. Fiyat tarifeleri, uygulanacak azami hadleri gösterir.
(…)”, denilmiştir.
Satış bedelleri konfederasyonca belirlenir
Anılan kanunun 14’üncü maddesinde ise, odaların gelirleri arasında;
“c) Konfederasyonca belirlenen tarife ücretleri karşılığında düzenlenecek ve onanacak belgeler ile yapılan hizmetler karşılığında alınacak ücretler.”
sayılmıştır.
Esnaf ve Sanatkârlarca Üretilen Mal ve Hizmetlerin Fiyat Tarifeleri Hakkında Yönetmelik’in “Fiyat tarifelerinin düzenlenme şekli” başlıklı 8’inci maddesinde;
“(1) Üretilen mal ve hizmetlerin fiyat tarifelerini içeren belge, levha, panolar ve benzerleri, Konfederasyonun belirlediği tip ve ebatta Konfederasyonca hazırlanır, basılır ve ilgili birlik aracılığıyla bedeli karşılığında odalara dağıtılır. Birlikler odalarca talep edilen matbu fiyat tarifelerini vermek zorundadırlar. Herhangi bir sebeple ilgili odanın matbu tarife talebi karşılanmadığı durumlarda Konfederasyonca ilgili odaya matbu fiyat tarifesi gönderilebilir. Fiyat tarifelerinin satış bedelleri Konfederasyonca belirlenir. Üyeler fiyat tarifelerini bağlı oldukları odalarından temin ederler.”
hükmüne yer verilmiştir.
5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 60’ıncı maddesi gereğince, esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşları ve üye esnaf ve sanatkârların kullandığı her türlü evrakı matbuanın, basımı, dağıtımı ve basılı evrakın fiyatlarını belirleme yetkisi, diğer kanunlardan doğan basım ve dağıtım yetkileri dışında, münhasıran TESK’e aittir.
Esnaf Ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşlarının Üst Kuruluşlarına Ödeyecekleri Kayıt Ücreti ve Katılma Payları ile Düzenledikleri ve Onayladıkları Belgeler ile Yaptıkları Hizmetler Karşılığında Alacakları Ücretler Hakkında Yönetmelik’in “Belge satış ücreti” başlıklı 8 inci maddesinde;
“Konfederasyon tarafından basımı ve dağıtımı yapılan belgeler, ilgili esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşları tarafından, Konfederasyonca belirlenen satış ücreti karşılığında esnaf ve sanatkârlara verilir.”
“Belge onayı ve hizmet karşılığında alınacak ücretler” başlıklı 9 uncu maddesinde ise;
“(1) Esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarının düzenledikleri ve onayladıkları belgeler ile diğer kuruluşlara ait belgelerin onaylanması karşılığında alınacak ücretler aşağıda belirtilmiştir.
- a) Maktu olanlarda: Belgeyi alacak esnaf ve sanatkâr için belirlenmiş olan yıllık aidatın onda biridir.
(…)”
hükmü bulunmaktadır.
Onaylanan her 1 belge için tarife için 201 TL
TESK’in 2023/133 sayılı Genelgesi’nde, basılı evrak satış fiyatlarının 18.12.2023 tarihinden geçerli olmak üzere yazı ekinde gösterildiği, Birlikler ile Federasyonların Konfederasyon’dan alacakları basılı evrakın satış fiyatlarını yönetim kurulu kararı ile en fazla %50 oranında artıracak şekilde belirleyerek bağlı odalara vereceği, Odaların da Birlik ve Federasyonlardan alacakları basılı evrakın satış fiyatlarını yine yönetim kurulu kararı ile en fazla % 50 oranında artıracak şekilde belirleyerek üyelerine satacağı belirtilmiş ve genelge ekinde (diğer basılı evrakın yanında) fiyat tarifelerin fiyatları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
TESK’in alt teşkilatlarına gönderdiği 2024/73 sayılı bir başka genelgesinde, fiyat tarifelerinin Odalar tarafından esnaflara farklı bedellerden satılmasının ülke genelinde bir sorun olarak ortaya çıktığının anlaşıldığı belirtilerek, ülke çapında yeknesaklığın oluşturulmasını teminen fiyat tarifelerine ilişkin basılı evrakın oda üyelerine hangi fiyattan satılması gerektiği yönünde açıklama yapılmıştır.
Bu çerçevede, Konfederasyon’un 15.12.2023 tarihli ve 2023/133 sayılı Genelgesi’nden bahisle Birlik ve Federasyonların Konfederasyondan aldıkları evrak-ı matbuanın satış fiyatlarını yönetim kurulu kararı ile azami %50 oranında arttırılabileceği, odaların da birlik ve federasyonlardan aldıkları evrak-ı matbuanın satış fiyatlarını yönetim kurulu kararı ile azami %50 oranında arttırarak üyelerine verebileceği hususu teşkilatlara bir kez daha hatırlatılmıştır.
TESK’in 29.12.2023 tarihli ve 2023/145 sayılı Genelgesi ekinde yer verilen bilgilere göre; meslek kuruluşlarının düzenleyeceği ve onaylayacağı belgeler ile hizmet karşılığı alacağı ücretler her bir tarife için 201 TL olarak belirlenmiştir. Diğer bir ifadeyle fiyat tarifesinin kendi fiyatı yanında tarifenin onaylanması ve verilen bu hizmet nedeniyle 2024 yılı için ilave 201 TL alınacaktır.
Bu kapsamda, TESK’in 05.09.2024 tarihli ve 2024/73 sayılı Genelgesi’nde Fiyat Tarifesi’nin fiyatının belirlenme şekli aşağıdaki gibi örneklendirilmiştir.
Örneğin, 35x50 Fiyat Tarifesi için;
Konfederasyonun Birliğe Satış Fiyatı: 20,00 TL
Birliğin Odaya satış fiyatı [20,00+(20,00 x %50)+201,00 TL Onay Ücr.] =231,00 TL
Odanın Üyeye Satış Fiyatı [30,00+(30,00 x %50)+Birlik Onay Ücreti (201,00 TL)+Hizm. Bedeli/Onayı (201,00 TL)]=447,00 TL,
olacaktır.
Örneğe göre Birlik, TESK’ten 20 TL’ye aldığı bir fiyat tarifesini %50 artırım ve 201 TL onay ücreti ilave ederek 231 TL’ye Odaya satmaktadır. Oda tarafından da Birlikten 30 TL’ye alınan Fiyat Tarifesini %50 artırım yanında 201 TL Birlik Onay Ücreti ve 201 TL Oda onay ücreti olan toplam 402 TL ilave edilerek oda üyesine 447 TL’ye satacaktır.
Fiyat tarifelerine uymak zorunludur
5362 sayılı Kanun’un “Oda yönetim kurulunun görev ve yetkileri” başlıklı 11 inci maddesinde Oda yönetim kurulunun görev ve yetkileri arasında;
“l) Oda üyelerince üretilen mal ve hizmetlerin kalitesini, standartlarına ve sağlık koşullarına uygun şekilde üretilip üretilmediğini ve ücret tarifelerine uyulup uyulmadığını ilgililerin başvurusu üzerine veya doğrudan veya uzman kimseler aracılığı ile kontrol etmek, ayrıca meslekî teamüle aykırı davranışları belirlenen üyelere yazılı ihtarda bulunmak, tekrarı halinde ilgilileri birlik disiplin kuruluna bildirmek, tüketicilerin korunması için gerekli tedbirleri almak ve üyeleri hakkında bu konuda odaya yapılan şikâyetleri incelemek.” bulunmaktadır.
Esnaf ve Sanatkârlarca Üretilen Mal ve Hizmetlerin Fiyat Tarifeleri Hakkında Yönetmelik’in “Tarifelerin denetimi” başlıklı 11’inci maddesine göre de, tarifelerin bulundurulup, bulundurulmadığı ve tarifelere uyulup uyulmadığının, o esnaf ve sanatkârın kayıtlı olduğu oda tarafından denetleneceği hüküm altına alınmıştır.
Yapılan denetim sonucunda, herhangi bir şekilde mevzuata aykırılık tespit edildiği takdirde İşyeri Denetim Tutanağı düzenlenmekte ve Düzenlenen İşyeri Denetim Tutanağının bir nüshası ilgiliye, bir nüshası ilgilinin mensubu olduğu odaya, bir nüshası da birlik disiplin kurulunca ilgili hakkında gerekli işlem yapılmak üzere ilgili birliğe intikal ettirilmektedir.
Sonuç olarak işyerinde fiyat tarifesi bulundurmayanlar ve fiyat tarifesinde belirlenen fiyatlara uymayanlar ve/veya Birlik onayı olmayan fiyat tarifesi kullananlar hakkında 5362 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi hükümleri gereğince disiplin soruşturması yapılarak aykırı davranan esnaf ve sanatkâr hakkında disiplin cezası uygulanabilecektir.