Esnaf Odaları ve üst kuruluşlarında görevli olanlar seçimde adaylık için istifa etmek zorunda mı?

Ümit Işık
Ticaret Başmüfettişi

2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 8’inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan; “Mahalli idareler seçimleri beş yılda bir yapılır. Her seçim döneminin beşinci yılındaki 1 Ocak günü seçimin başlangıç tarihidir. Aynı yılın Mart ayının son Pazar günü oy verme günüdür.” hükmüne istinaden, mahalli idareler seçimleri 31 Mart 2024 Pazar günü yapılacaktır.

5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 1’inci maddesinde;

“Bu Kanunun amacı; esnaf ve sanatkârlar ile bunların yanlarında çalışanların meslekî ve teknik ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlerine uygun olarak gelişmelerini ve meslekî eğitimlerini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak, meslek disiplini ve ahlâkını korumak ve bu maksatla kurulan tüzel kişiliğe sahip kamu kurumu niteliğindeki esnaf ve sanatkârlar odaları ile bu odaların üst kuruluşu olan birlik, federasyon ve Konfederasyo’nun çalışma usûl ve esaslarını düzenlemektir.”

hükmü yer almakta olup; esnaf ve sanatkarlar odaları ile üst kuruluşları kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarıdır.

Esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarının yönetim ve denetim kurulu üyelerinin milletvekili veya mahalli idareler seçimlerinde aday olmaları hususunda 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nda herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.

Bu nedenle meslek kuruluşlarının organlarında görev yapan yöneticilerin adaylığı konusunda 2972 sayılı Kanun’un 36’ncı maddesiyle atıf yapılan 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun 18, 19 ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 40’ıncı maddelerinin dikkate alınması gerekmektedir. 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nun “Adaylık için görevden çekilmesi gerekenler” başlıklı 18’inci maddesinde:

“Hâkimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyeleri, kamu kurumu ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, aday olmak isteyen belediye başkanları ve subaylar ile astsubaylar, aday olmak isteyen siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyeleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar genel ve ara seçimlerin başlangıcından bir ay önce seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamazlar ve aday gösterilemezler.” hükmüne yer verilmiştir.

Bu hüküm uyarınca 31 Mart 2024 tarihinde yapılacak mahalli idareler seçimlerinde aday olabilmek için kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının yönetim ve denetim kurullarında görev alanlar, seçimin başlangıç tarihinden bir ay önce görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmaları gerekmektedir.

Yüksek Seçim Kurulu’nun 19.10.2023 tarihli ve 1460 sayılı kararında da;

“2839 sayılı Kanun’un 18’inci maddesi kapsamına giren kamu görevlileri, siyasi parti il, ilçe teşkilatı yöneticileri, Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları (subay ve astsubaylar) ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar, kamu bankaları ile üst birliklerin ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alanların 31 Mart 2024 tarihinde yapılacak Mahalli İdareler Seçimleri’nde aday olabilmeleri için, istifa veya emeklilik yoluyla ayrılanlar arasında bir ayrım yapılmaksızın istifa veya emeklilik dilekçelerini yukarıda öngörülen sürede vermiş olmaları gerekir. Aksi halde, öngörülen tarihten sonra emeklilik veya istifa isteminde bulunanların 31 Mart 2024 tarihinde yapılacak seçimde aday olmalarına kanunen imkân bulunmamaktadır.”

denilmiştir. YSK’nın bahse konu kararına göre, aday olmak isteyen kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları yönetim ve denetim kurullarında görev alanların, en geç 1 Aralık 2023 Cuma günü saat 17.00’ye kadar 2839 sayılı Kanun’un 18 inci maddesi uyarınca görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmaları gerekecektir.

Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları organlarında görev alanların Muhtar olmak istemesi halinde istifa edip etmeyecekleri YSK’nın 09.11.2023 tarihli ve 2023/1487 sayılı Kararı’nda;

“2971 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un Adaylık ve seçilme yeterliliği başlıklı 31’inci maddesinde;

‘Köy muhtarlığı ve köy ihtiyar meclisi üyeliği, mahalle muhtarlığı ve mahalle ihtiyar heyeti üyeliği seçimlerinde adaylık usulü yoktur.
En az altı aydan beri o mahalle veya köyde oturmak şartıyla on sekiz yasını dolduran her Türk vatandaşı, bu Kanunda ve bu Kanunun atıf yaptığı diğer kanunlarda öngörülen hükümlerce seçilmeye mani hali olmamak kaydıyla, muhtar, ihtiyar meclisi ve ihtiyar heyeti üyesi seçilebilir. Bunlar için ilkokul mezuniyeti şartı aranmaz; okur-yazar olmak yeterlidir.

(…)’

hususları düzenlenmektedir.

2972 sayılı Kanun’un 31’inci maddesinin birinci fıkrasında da belirtildiği üzere, köy muhtarlığı ve köy ihtiyar meclisi üyeliği, mahalle muhtarlığı ve mahalle ihtiyar heyeti üyeliği seçimlerinde adaylık usulü bulunmamaktadır.

Kurulumuzca yapılan değerlendirme neticesinde; 2972 sayılı Kanun’un 31’inci maddesinin birinci fıkrası gereğince, muhtarlık seçimlerinde adaylık usulü olmadığından görüş bildirilmesine yer olmadığına karar verilmesi gerekmiştir.”

denilmiştir.

Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu’nun (TESK) 16.11.2023 tarihli ve 2023/121 sayılı Genelgesinde ise YSK’nın anılan kararına atıfla, “Açıklanan nedenlerle, meslek kuruluşlarımızın yönetim ve denetim kurulunda görev alanların köy muhtarlığı ve köy ihtiyar meclis üyeliği, mahalle muhtarlığı ve mahalle ihtiyar heyeti üyeliği seçimlerinde aday olmak için istifa etmelerine gerek olmadığı değerlendirilmektedir.” görüşü belirtilmiştir.

Sonuç olarak;
1-YSK’nın 19.10.2023 tarihli ve 1460 sayılı Kararı’na göre, esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarının yönetim ve denetim kurullarında görev alanların 2839 sayılı Kanun’un 18’inci maddesi uyarınca görevden ayrılma isteğinde bulunmaları gerekecektir. Zira anılan Kanunun 18 inci maddesinde, görevlerinden ayrılma isteğinde bulunmadıkça bu kişilerin adaylıklarını koyamayacakları ve aday gösterilemeyecekleri hüküm altına alınmıştır.

Dolayısıyla, esnaf ve sanatkar meslek kuruluşlarının yönetim ve denetim kurullarında, görevli olup da mahalli idareler seçimlerinde aday olmak isteyenler, YSK kararları kapsamında 01.12.2023 günü saat 17:00’a kadar istifa etmek zorundadırlar.

Esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşlarının yönetim ve denetim kurullarında görev alanların bu görevlerinden istifa etmemeleri, söz konusu görevlerini değil mahalli idareler seçimlerindeki adaylıklarını engelleyecek bir durum olduğunu belirtmeliyiz.

2- YSK’nın 2023/1487 sayılı Kararı ve Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu’nun (TESK) 16.11.2023 tarihli ve 2023/121 sayılı Genelgesi’nde yapılan değerlendirmeye göre ise, köy muhtarlığı ve köy ihtiyar meclis üyeliği, mahalle muhtarlığı ve mahalle ihtiyar heyeti üyeliği seçimlerinde aday olmak için istifa edilme zorunluluğu bulunmamaktadır.