Engelleri aşabilirsek müteahhitlerimiz yılda 70 milyar dolarlık yeni iş alabilir
Türkiye İhracatçılar Meclisi’ne (TİM) göre 2023 yılında 255,8 milyar dolarlık ihracat ve Türkiye İstatistik Kurumu’na (TÜİK) göre 339 milyar dolarlık ithalat yaptık. Neden TÜİK’in ihracat rakamından kaçındığımı merak edenlere bu kurumun 2023 yılı ihracat rakamının 232,3 milyar dolar olduğunu hatırlatarak asıl meseleye geçeyim. Hangi rakamı kabul edersek edelim, ülkemizin dış ticaret açığı geçen yıl en az 73,2 milyar dolardı. Bu durumda ‘iyi ki turizmden ve yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinden yüklü miktarlarda döviz gelirlerimiz var’ diyoruz.
Geçen yıl çok iyi geçen turizm sezonu herkese cesaret verdi ve bu sene 60 milyar dolarlık hedef konuldu, bu çok iyi bir gelişme. Peki, yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde ne durumdayız?
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin açıkladığı son verilere göre Ocak-Mart 2024 döneminde Türk inşaat sektörü yurt dışında 4,3 milyar dolarlık 40 proje üstlendi. Yılın geri kalan kısmında proje ivmesi hızlanacak ve muhtemelen bu yıl bittiğinde müteahhitlerimiz yurt dışında yaklaşık 25 milyar dolarlık iş almış olacak. Yılda ortalama 30 milyar dolarlık yapı malzemeleri ihracatımız da yurt dışı müteahhitlerimizin proje bu seviyeleriyle paralel hareket ediyor.
Önümüzdeki dönemde yurt dışında yıllık proje büyüklüğümüzün 70 milyar dolara ulaşması mümkün mü? Tabii ki mümkün, çünkü 1970’ten bugüne müteahhitlerimiz yurt dışında 12 bin 164 proje tamamladı ve bunların toplam değeri 507,3 milyar dolar oldu. 2002 yılında yurt dışında 3 milyar dolarlık proje üstlenebilen müteahhitlerimiz bu rakamı 30 milyar dolarların üzerine taşımıştı. Son yıllarda iş yaptıkları bölgelerdeki sorunlar nedeniyle rakam 20 milyar dolarlarda seyrediyor. 70 milyar dolara ulaşmak için önümüzde hangi engeller var? Aşmak için neler yapılmalı?
İşte bu soruların yanıtlarını bulabilmek için Müstakil Sanayiciler ve İş Adamları Derneği (MÜSİAD) geçen hafta Uluslararası Müteahhitlik ve Finans Zirvesi düzenledi. MÜSİAD İnşaat ve Yapı Malzemeleri Sektör Kurulu ile Uluslararası Ekonomik İlişkiler Komisyonunun birlikte organize ettiği zirve, fırsatlar kadar sorunların, çözüm önerileriyle birlikte konuşulmasını sağladı. Zirveye, Ticaret Bakanı Ömer Bolat katılamadı ama bunun da nedeni milyarlarca dolarlık altyapı inşaat projelerini yakın gelecekte ihale edecek Tanzanya’nın Cumhurbaşkanı Samia Suluhu Hassan’ın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı ziyaretiydi. Bolat’ın yerine MÜSİAD zirvesine Ticaret Bakan Yardımcısı Özgür Volkan Ağar katıldı.
Zirvenin açılış konuşmasını yapan MÜSİAD Genel Başkanı Mahmut Asmalı, 1970’ten bugünlere kadar alınan toplam 507 milyar dolarlık proje tutarının 452 milyar dolarlık kısmının son 21 yılda gerçekleştiğini hatırlattı. Zirvenin temel amacının da ana paydaşları buluşturarak Türkiye’nin bu alanda daha başarılı olmasına katkı sağlamak olduğunu vurguladı. MÜSİAD İnşaat ve Yapı Malzemeleri Sektör Kurulu Başkanı Cemil Yüksekdağ ise “Uluslararası ENR Dergisinin listesindeki 250 müteahhidin üstlendiği proje hacmi yaklaşık 430 milyar dolar. 2030’da rakam 700 milyar doları aşacak. Bu listede sayıları 40’ı aşan müteahhitlerimizin, 2030 yılında 70 milyar dolarlık proje büyüklüğüne ulaşmalarını hedefliyoruz. Bunun için tüm gücümüzle çalışacağız. Ayrıca yurt içinde iş yapan müteahhitlerimizin de konfor alanlarından çıkarak yurt dışında projelere yönelmesine katkı sağlamak istiyoruz” dedi.
Ortaklıklar kurmazsak büyük işleri alamayız
Limak Holding Onursal Başkanı Nihat Özdemir, ortağı Sezai Bacaksız ile 1976’da yola çıktıklarını hatırlatarak şunları söyledi: “Yurt içinde ve dışında yüzlerce proje yaptık, yerli ve yabancı konsorsiyumlarda bulunduk. Büyük projeler almak için ortaklık kurmak zorundasınız. Hem uzman firmalarla çalışmak hem de riskinizi azaltmak zorundasınız. Zaten dünya genelindeki pek çok proje tek başına altından kalkılacak proje değildir. Biz hiç asma köprü yapmamıştık. Yapı Merkezi ile birlikte iki Güney Koreli firmayı yanımıza alıp bir konsorsiyum kurduk. Böylece dünyanın en uzun ara açıklığına sahip 1915 Çanakkale Köprüsü ve otoyolu projesinin ihalesini kazanıp projeyi yaptık. Şimdi dünyanın her yerinde asma köprü projelerine teklif verebilir hale geldik.”
BAE, S. Arabistan, Irak ve Avrupa’da çok fazla proje var, hepsinde iddialıyız
Zirveye katılan Türkiye Müteahhitler Birliği Başkanı Erdal Eren, şöyle konuştu: “BAE ve S. Arabistan’da işlerimiz yeniden büyümeye başladı. Sadece Arabistan 3 trilyon dolarlık yatırım ilan etti ve bunun 1,4 trilyon doları inşaat sektörünün olacak. Irak’ta da yeni bir dönem başlıyor. Basra’dan Ovacık’a kadar gelecek orta koridor projesi inşallah Cumhurbaşkanımızın ziyaretlerinin etkisiyle gerçekleşecek. ‘Bu projeyi tek parça bize verin 3 yılda yapalım’ dedik. Irak’ta 100’den fazla hastane yapacaklar, 100 binlerce konutluk projeler de var. Şimdi Avrupa’da da önümüz açıldı ve başta konut olmak üzere tüm projelerin ihalelerine girebiliriz. Yıllık yurt dışı proje tutarımız kısa vadede 30, orta vadede 50 ve sonra 70 milyar dolara ulaşabilir. Ancak teminat mektubu sorunu halen duruyor. İkinci sorunumuz krediler, üçüncü sorunumuz işçi yokluğu."
İçerdeki bürokrasi dışardaki işe sorun çıkarabiliyor
Yapı Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Emre Aykar, yurt dışı projelerde fi nansman sorununu aşmak için başka ülkelerin Eximbank’larını kullandıklarını anlattı. Aykar, yurt dışında Türkiye’den işçi çalıştırırken ‘yurt içinde’ çok ilginç sorunlar yaşadıklarını da anlattı. Aykar, “Arabistan’da resmi tatil günleri Cuma, bizde Pazar. Oradaki projede Türk işçisi de Cuma tatil yapar, Pazar günü çalışır ama iş bitip Türkiye’ye gelince ‘beni tatil günü olan Pazar günleri de çalıştırdılar fazla mesai vermediler’ diye mahkemeye gidiyor. Bizim mahkeme onu haklı buluyor. Bir de maaş ödemeleri için yurt içinde vergi saldılar. Bir işçi Afrika’dak maaşının tamamını ödesek Türkiye’ye getirmesi yasak. Türkiye’deki banka hesabına yatırıyoruz. Bizim Maliye ‘sen bu işçiye bu parayı ödedin bana da gelir vergisini öde’ diyor. Bunlarla da uğraşıp durduk.”