Enflasyonla mücadelede sepet…
Bu köşeden 5 Ekim 2022 tarihinde “Enflasyonla mücadele Merkez’den TÜİK’e devredildi” başlıklı bir yazı kaleme almıştım. TÜİK Başkanı Erhan Çetinkaya imzasıyla tarafımıza bir “düzeltme ve cevap metni” geldi. Yazıyı siz okurlarımızla paylaşıyorum:
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Resmi İstatistik Programı kapsamında yayınlamakta olduğu tüm istatistiklerde olduğu gibi, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)'yi de uluslararası norm ve standartlar doğrultusunda, Avrupa İstatistikleri Uygulama Esasları’nın bütününü dikkate alarak hesaplamakta ve yayınlamaktadır.
TÜFE hesaplamaları için Hanehalkı Bütçe Anketi sonuçları ve idari kayıtlara göre, hanehalklarının en çok tükettikleri mal ve hizmetler belirlenerek standart bir sepet oluşturulmaktadır. Hanehalkı toplam tüketim harcamaları içerisinde 1/1000’den fazla payı olan tüm mal ve hizmetler bu sepete dahil edilmektedir. 1/1000 eşik değeri Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) tarafından belirlenmiştir. TÜFE sepetinde yer alan maddeler ve ağırlıkları her yılın başında, hanehalklarının güncel tüketim tercihlerini yansıtacak şekilde güncellenmektedir. 2003=100 bazlı serinin kurulduğu günden bugüne, sepete her yıl giren ve çıkan maddelerin sayısı oldukça sınırlı olmuştur. Örneğin COVID-19 salgınıyla birlikte hanehalkı harcamalarına dahil olan ‘cerrahi maske’ 2021 yılında sepet kapsamına alınmıştır. Aynı sepete iki madde daha eklenirken, sepetten 5 madde çıkartılmıştır. 2022 yılında ise sepete yeni bir madde eklenmezken, 6 madde çıkartılmıştır. TÜFE metodolojisine dair TÜİK internet sayfasında ocak ayı haber bülteni ile birlikte yayınlanan açıklama dokümanında sepete dair tüm değişiklikler de yer almaktadır. 2022 yılı itibariyle TÜFE sepetinde toplam 409 madde kapsanmaktadır.
TÜFE sepetindeki mal ve hizmetlerden bazılarının fiyatı bir dönemden diğerine artarken, bazılarınınki sabit kalmakta, bazı mal ve hizmet fiyatları ise mevsimsel ve konjonktürel etkilerle düşmektedir. En güncel veri olan 2022 yılı Eylül ayı TÜFE sonuçlarına göre endekste kapsanan 144 temel başlıktan, 18 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, iki temel başlığın endeksi sabit kalmış, 124 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşmiştir. Ağustos 2022 TÜFE sonuçlarında, önceki aya göre fiyatı azalan mal ve hizmet gruplarından bazıları şunlardır; patates ve bazı yumru bitkiler, dana eti, margarin, karayolu ile şehirler arası yolcu taşımacılığı, kişisel ulaştırma araçlarının yakıt ve yağları, yemek odası ve oturma odası mobilyaları vb.
Genel TÜFE endeksini, fiyatı artan ürünler kadar fiyatı düşen ürünlerde madde ağırlığı ölçüsünde etkilemektedir.
TÜİK’in bilimsel ve teknik özerkliği, Birleşmiş Milletler tarafından 1992 yılında kabul edilen, resmi istatistik temel ilkeleri ve Avrupa Komisyonu tarafından 2005 yılında kabul edilen Avrupa İstatistikleri Uygulama Esasları’nı dikkate alarak hazırlanan 5429 sayılı Türkiye İstatistik Kanunu ile teminat altına alınmıştır. TÜİK tarafından üretilmekte olan tüm istatistiklerin veri derleme, işleme, analiz ve yayımlama süreçleri tamamen standardize edilmiş olup, bu süreçlere ilişkin görev sorumluluklar açıkça tanımlanmıştır. TÜFE üretim süreçlerinde görevli 300’ü aşkın kamu çalışanı, bu görevlerini Anayasa ve kanunlar çerçevesinde, Türkiye İstatistik Kanunu’nda tanımlı olan TÜİK’in bilimsel ve teknik özerkliği güvencesinde, devlet memuru olmanın bilinci ve mesleki etik prensipleri doğrultusunda yerine getirmektedir.