Enflasyonda sevimsiz gidişat
Haziran aylık tüketici enflasyonu beklenen değere yakın bir düzeyde gerçekleşti: Yüzde 3,9. Yıllık enflasyon ise 38,2 oldu; geçen aya kıyasla 1.4 puanlık bir düşüş yaşandı. Öncelikle şu noktaya vurgu yapmak gerekiyor. Mevcut tüketici fiyat endeksi Ocak 2003’ten bu yana açıklanıyor. Bu yılın Haziran enflasyonu, o tarihten bu yana gözlenen en yüksek ikinci Haziran aylık enflasyonu oldu. İşin sevimsiz tarafı da burada.
Enflasyonun yüzde 8 etrafında dalgalandığı o eski tek haneli enflasyon dönemlerinde Haziran aylarında genellikle enflasyon eksi değerler alıyordu. 2003-2017 döneminde on beş Haziran ayı var; sekizinde tüketici fiyatları Mayıs ayına göre düşmüş. Bu dönemin ortalama aylık enflasyonu yüzde eksi 0,15. Gözlenen en yüksek değer ise 2013’te: Yüzde 0,76. Bu çerçevede bakıldığında yüzde 3,9 çok ama çok yüksek bir Haziran enflasyonu.
Ama bazı Haziran aylarında bütçe gelirlerini artırmak için vergiler yükseltilmiş olabilir. Mesela tütün ve alkollü içeceklerin fiyatları bu nedenle artmış olabilir. Bu tür gelişmelerin, enflasyonun altında yatan dinamiklerle bir ilgisi olmadığı açık; gelin bir de TCMB’nin de önem verdiği C temel enflasyon göstergesine bakalım. Bu endekste enerji, altın, alkollü içecekler, gıda ve alkolsüz içecekler ile tütün mamulleri yok. 2013-2017 ortalama Haziran aylık enflasyonu bu endeksle yüzde 0,59 olarak ölçülüyor. Oysa geride bıraktığımız Haziranda yüzde 3,8 olarak ölçülmüş enflasyon. Dahası, tüm 2003-2023 döneminin en yüksek temel enflasyonu bu.
Döviz kurundaki artışın enflasyona etkisi, yüksek enflasyon dönemlerinde oldukça yüksek oluyor. Düşük enflasyon dönemlerinde yüzde 10’luk bir kur artışının enflasyona etkisi 1,5 puan civarında kalırken, yüksek enflasyon dönemlerinde bu etki 5 puana kadar çıkabiliyor. Etki, elbette bir süreye yayılarak gerçekleşiyor. Bu çerçevede bakıldığında ve rasyonele dönüşü ‘müjdeleyen’ bir ekonomi programı açıklanmadığı da dikkate alındığında, enflasyonun yılsonuna doğru önemli ölçüde artacağı ortaya çıkıyor.