Enflasyonda aralık-ocak illüzyonu!
✔ Resmi tahminlere göre bir süre yüzde 82-83 düzeyinde seyredecek yıllık TÜFE artışı aralıkta yüzde 65'e inecek. Ama bu, fiyatların gerileyeceği anlamına gelmiyor.
✔ Ağustosta 1016 olan TÜFE, yani ortalama fiyat düzeyi aralıkta 1133'e çıkacak. Yıllık enflasyon oranının hızla gerileyip yüzde 24.9'a ineceği öngörülen 2023'ün sonundaki ortalama fiyat düzeyi ise 1416 olacak.
✔ Çünkü enflasyon hızının düşmesi, fiyatların düşmesi demek değildir!
Önümüzdeki aylarda, özellikle aralık ve ocakta yıllık enflasyon oranı daha da düşecek. Bu tabii ki şaşırtıcı değil. Ama olsun, yine de bundan pay çıkarmak gerek. O yüzden bugünlerde sık sık “Bakın biz bunu nasıl da öngördük” diyecek olmanın altyapısı hazırlanırcasına “Enflasyonun önümüzdeki aylarda daha da düştüğünü göreceksiniz” türü demeçler dinliyoruz.
Söylenen, kaç zamandır belki de ilk kez doğru!
Enflasyon, daha doğrusu yıllık enflasyon oranı gerçekten de düşecek.
Hem de söylenen aylarda, yani aralık ve ocakta.
Ama küçük bir ayrıntı var; bunu herkes biliyor.
Aralık ve ocakta enflasyonun düşmesi değil, düşmemesi olay!
Gazetecilik benzetmesiyle söyleyelim; aralık ve ocakta enflasyonun düşmesi köpeğin insanı ısırması demek. Bu aylarda enflasyonun düşmemesi ise insanın köpeği ısırması...
Önce kavramlar
Siyasetçi, enflasyon oranı gerilediğinde bunun fiyatların gerilemesi olarak algılanmasını istiyor.
-Enflasyonun önümüzdeki aylarda nasıl daha da düştüğünü hep birlikte yaşayacağız.
-Çok iyiymiş, yani böylece fiyatların gerilediğini de göreceğiz.
-Onu sonra konuşalım!
Dilimize yerleşmiş hali pek doğru değil. Enflasyon aslında fiyatların sürekli artışıdır. “Enflasyon düştü” dediğimizde kastettiğimiz de fiyatların gerilediği değil, artış hızının yavaşladığıdır.
Yıllık enflasyon oranı, evet özellikle aralık ve ocakta düşecek. Bunun nedeni de belli; hesaplamadan yüksek artışlar görülen aralık ve ocak ayları çıkacak.
Ortada öyle büyük bir başarı, bir cinlik yok! Basit bir matematik işlemi.
Ancak son bir yıldaki oran gerilemiş olmakla birlikte fiyatlar gerilemeyecek ki, tam tersine hızı yavaşlamış olmakla birlikte artmaya devam edecek.
Bu grafik her şeyi söylüyor
TÜİK verilerine göre tüketici fiyatları bu yılın ilk sekiz ayında yüzde 47.85 arttı. 2023-2025 dönemi orta vadeli programında bu yılın tümündeki TÜFE artışı yüzde 65 olarak tahmin ediliyor. Yani son dört ayın toplamında beklenen fiyat artışı yüzde 11.6 düzeyinde.
Diyelim son dört ayda fiyat artışı aylık hep aynı oranda gerçekleşti. Buna göre beklenen artış yüzde 2.78.
Aylık yüzde 2.78’e göre yıllık oran eylül, ekim ve kasımda yüzde 82-83 düzeyinde oluşacak ve aralıkta birden yüzde 65’e inecek.
Yıllık enflasyon oranı yüzde 82-83’lerden bir anda yüzde 65’e inecek ama bu durumun gerçekleştiği aralık ayında bile fiyatlar artmaya devam edecek.
Sonrası da aynı... Fiyat artışı durmayacak ki...
Grafiğin ilk bölümü, bu yıl şimdiye kadarki gerçekleşmeyi gösteriyor. Yıllık oran yukarı gidiyor, fiyatların düzeyine işaret eden tüketici fiyat endeksi de. Hayali bir fiyattan, bir değerden söz etmiyorum, bu resmi TÜFE. Siz onu bir fiyat olarak da kabul edebilirsiniz ya da ortalama fiyat olarak.
Aylık yüzde 2.78 fiyat artışı varsayımına göre TÜFE kasımda 1103 düzeyine çıkacak. Yıllık fiyat artışı yüzde 82-83’ten aralıkta yüzde 65’e inerken TÜFE ne olacak, 1133! Hani nerede gerileme, yani fiyat gerilemesi! Tabii ki yok.
İşte illüzyon budur, insanlar “Bakın enflasyon nasıl da düştü” denilerek böyle etkilenmek istenecektir.
2023’te ne olacak?
Grafikte lacivert ve mavi kutular ortalama fiyat düzeyine, yani TÜFE’ye işaret ediyor. Çizgi ise yıllık fiyat değişimini gösteriyor.
Durum çok açık!
Fiyatlarda düşüş bekleyen kendini kandırır.
Birileri sizi bu şekilde kandırmak isteyecek, kanmayın!
Bakın 2023’ün enflasyon hedefi yüzde 24.9. Her ay aynı oranda artış olacağını varsaysak, oran yüzde 1.87 eder. Yani 2023’te fiyatlar her ay ortalama yüzde 1.87 artacak, öngörülen bu.
Ama enflasyon oranı düşecek.
Doğru, 2023 sonunda böyle gidilirse yüzde 24.9’a inilecek.
Peki bu yılın aralık ayında 1133 olan tüketici fiyat endeksi ya herhangi bir ürünün 1133 lira olan fiyatı 2023’ün aralık ayında nereye çıkacak? 1416 liraya.
Enflasyon düşüyor ama fiyatlar artıyor.
Çünkü gerçekte enflasyonda düşüş yok, düşüş enflasyon hızında!
BU DÜŞÜŞ FAİZ İNDİRİMİYLE SÜSLENECEK
Yıllık enflasyon oranının aralık ve ocakta düşeceğinden kimsenin kuşkusu yok. Çünkü geçen yılın aralık ayında yüzde 13.58’lik, bu yılın ocak ayında ise yüzde 11.10’luk rekor oranlar vardı. Hesaplama tekniği gereğince bu oranlar yıllık orandan çıkıp yerlerine bu yılın aralık ayı için yüzde 2.78, 2023’ün ocak ayı için yüzde 1.87 girince tabii ki yıllık oran gerileyecek. Bunu dört işlemi bilen herkes hesaplayabilir.
Ama bu gerilemenin kendiliğinden olmadığını, yoğun çaba ve önlemler sayesinde gerçekleştiğini ifade etmek gerek. Bunun en kestirme yolu da belli; faiz indirimi.
Daha önce olur mu bilmem; ama ben aralık ve ocakta kesinlikle faiz indirimi bekliyorum.
Önce faiz indirimi, ardından enflasyon düşüşü!
Siyaseten tadından yenmez!
3 Ocak 2023 Salı ve 3 Şubat 2023 Cuma günlerinin demeçleri şimdiden belli:
“Biz enflasyonu düşüreceğiz demedik mi, dedik ve işte yaptık. Biz faiz inerse enflasyon da düşer demedik mi, işte faizi daha da indirdik, enflasyon da bir anda yüzde 50’lere geriledi. Nerede o enflasyon yüzde 100’ü aşacak diyenler?”