Enflasyon uzak dur bizden!
Son yıllarda artan gıda fiyatları, enflasyon, kira artışları etkisiyle vatandaşların alım gücü de düştü. Özellikle büyükşehirlerde barınma ve temel gıda ihtiyaçlarına ulaşmada zorluk yaşandığı görülüyor.
Emekli maaşı da yıllar içinde erimeye başladı.
Milyonlarca memur, memur emeklisi, ocak ayında yapılacak zam oranını ve maaşlarına ne kadar tutar yansıyacağını merak ediyor.
Özellikle enflasyon ve büyüme hızı göze çarpıyor. Emekli maaşını belirleyen en kritik faktör ise çalışırken ödenen SGK primleri oluyor.
Türk –İş’ in çalışmasında, Kasım ayı verilerinde açlık sınırı 20 bin TL üzerine, yoksulluk sınırı ise 66 bin TL üzerine çıkarken, emekliler 12 bin 500 TL ile geçinmek zorunda kalıyor. Kış mevsiminde, ısınma ve barınma giderinin artmasının yanı sıra temel gıda maddelerini dahi emeklinin bu maaşla almakta zorlandığına tanık oluyoruz.
Günümüz şartlarında mevcut asgari ücretin mutfak masrafına ancak yettiğini, diğer ihtiyaçları vatandaşın karşılayamadığını çok sık duyuyoruz. Gelir ve servet dağılımındaki eşitsizliği önleyecek sosyal politikalara ihtiyaç artıyor.
Yapılan araştırmalar sonucunda önümüzdeki dönemde emeklilere yüzde 12-15 arasında bir zam olacağı değerlendirilse dahi, fiyatlardaki artış ve alım gücünün düşmesiyle, zamlı maaş gelecek günlerde eriyip gidecektir.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın 2023 yılında yapılan çalışmasında, en düşük emekli aylığının 2016 yılına kadar asgari ücretin üstünde seyrettiği fakat bu yıldan sonra asgari ücretin altında kaldığı görülüyor.
Asgari ücretle çalışan sayısının giderek arttığı ve ortalama ücret haline geldiği göze çarpıyor.
Artarak devam eden hayat pahalılığı, vergi ve gelir dağılımındaki eşitsizlik, toplumun tüm kesimlerini etkiliyor. Bu sebeple yaşam, her geçen gün daha da ağırlaşmaya devam ediyor.
En düşük emekli aylığı 12 bin 500 TL, asgari ücret net 17 bin 2 TL, böylece emekli 4 bin 502 TL fark ile asgari ücretin altında maaş alıyor.
Emekli aylığı hesaplamasında, prime esas kazanç tutarı, aylık bağlama oranı da dikkate alınıyor. Çalışan statüsü ise: 4A (İşçi), 4B (Bağ- Kur), 4C ( Memur) olarak değerlendiriliyor.
Emekli maaşını belirleyen en önemli faktör ise çalışırken ödenen SGK primleri oluyor. 2000 yılı öncesi, 2000 Ocak ile 2008 Ekim arası ve 2008 Ekim sonrası dönemi kapsayan üç farklı yöntem var. Emekli aylığı hesaplamasında alt sınır da dikkate alınıyor.
Ayrıca, enflasyon oranı, büyüme hızı, güncelleme katsayısı, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verisi, Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) payı dikkate alınarak kişinin emekli maaşı hesaplanıyor.
Memur emekli aylığı hesaplamasında ise memur maaş katsayısı, ek gösterge rakamı, hizmet süresi, taban aylığı, kıdem aylığı da dikkate alınıyor.
En düşük emekli aylığı 12 bin 500 TL. Kök maaş sorunu da ortaya çıkıyor. Her 6 ayda bir emekli maaş zamlarını artırmak yerine yeniden düzenleme yapılabilmeli.
Emekliler hariç, düşük maaşla artan hayat pahalılığında yaşam mücadelesi veren diğer kesimler; dul, yetim, şehit yakını, gazi ve engelli vatandaşlar da geçim şartlarının iyileştirilmesi yönünde çözüm bekliyor.
En düşük emekli maaşının altında ücret alan bir başka kesim var ki onlar da sesini duyurmak, asgari yaşam düzeyinde geçinmek istiyorlar.
Dul ve yetim maaşı alanlar da merakla tatmin edici bir ücret beklentisi içinde.
Halk arasında ‘ölüm aylığı’ olarak da bilinir. Dul aylığı, ölen kişinin eşine bağlanırken, yetim aylığı ise kız ve erkek çocuklarına bağlanır ancak cinsiyet ayrımı yapılmaz fakat maaş süreleri arasında farklar mevcuttur.
Vefat eden bir kişinin emekli aylığı; eğer çocuk da varsa ve çocuk sayısına göre oran da değişiyor.
Şöyle ki; eğer çocuk varsa maaşın %50’si eşe veriliyor. Çocuk sayısına bağlı olarak geri kalan %50 oran, örneğin iki çocuk varsa %25 oranında aylık bağlanıyor.
Ölen kişinin çocuğu yoksa, eşine yüzde 75 oranında maaş bağlanıyor.
Örneğin, 12 bin 500 TL’ye göre; ölen kişinin çocuğu yoksa, yüzde 75 oranında eşine 9 bin 375 TL, ölen kişinin bir çocuğu var ise, eşine yüzde 50 yani 6 bin 250 TL maaş bağlanacak.
Çocuklar iki tane ise, geri kalan maaşın yarısı olan 6 bin 250 TL, yüzde 25 oranında her bir çocuğa 3 bin 125 TL maaş bağlanacak.
Erkek çocuğu eğitim görmediği hallerde 18 yaşına kadar, orta öğrenim görüyorsa 20 yaşına kadar, yüksek öğrenim görüyorsa 25 yaşına kadar aylık alabiliyor.
Kız çocuğu ise evlenmediği ve sigortalı çalışmadığı durumda yaş sınırlaması olmadan maaş alabiliyor.
Ayrıca bir başka önemli husus var ki çeyiz ödemesi. Kız çocuklarını ilgilendiren bir konu.
Çeyiz ödemesi; yetim aylığı alan kız çocuklarının, evlendikleri zaman çeyiz yardımı alma hakları var. Aldıkları maaşının 24 aylık tutarında toplu para alabiliyorlar.
Enflasyon farkı, asgari ücret ve emekli maaşları değişirken engelli vatandaşlar da ne kadar maaş alacağını merak ediyor ve iyileşme bekliyor.
Engelli aylığı, memur maaş katsayısına göre belirleniyor ve altı ayda bir güncelleniyor. Engellilik derecesi de dikkate alınıyor.
Sosyal güvencesi olmayan, hanedeki toplam gelirin hanede kişi sayısına bölünerek ortaya çıkan tutarın net asgari ücretin (2024 yılı için 17.002 TL) üçte birini geçmemesi gerekiyor. Bu şartlarda engelli aylığı bağlanıyor.
Şehit yakınları ve gaziler de enflasyon ortamında maaşlarının yetmediğini ve geçim sıkıntısı çektiğini dile getiriyor. Maaşların enflasyon karşısında erimemesi için gözler Ocak ayında açıklanacak zam oranında.
Tüm bu değerlendirmelerde asgari ücretle geçim sıkıntısı, enflasyon, yoksulluk sınırı, dar gelirli vatandaşın durumu, temel gıda fiyatlarındaki artış da göz önünde bulundurularak en düşük emekli maaşı da asgari ücret düzeyine arttırılabilmeli.