Enflasyon gelişmeleri ve faiz politikası

Öncelikle şunu ifade edelim: Bu sene sonunda enflasyonun %30 civarında (belki biraz altında) gelecek olması büyük bir başarı olarak görülmemeli. Enflasyon zaten tam 8 yıldır (Şubat 2017’den beri) iki haneli sayılarda. Dünyada 1-2 istisna dışında bu durumda olan bir ekonomi yok. Bu zaten başlı başına bir ekonomik başarısızlık göstergesi. Bir de unutmayalım bizim 80’li ve 90’lı yıllarda yaşadığımız ve hâlâ da ekonomik aktörlerin beklentilerini etkileyen yüksek (ama hiper yüksek olmayan) kötü bir enflasyon tecrübemiz var.

Enflasyonla savaşımda son 50 yılda tek başarılı bir dönem var, o da Kemal Derviş ile Mayıs 2001’de “Güçlü Ekonomiye Geçiş” adıyla başlatılan dezenflasyonist programı. O tarihte %63 olan TÜFE 19 ay gibi bir sürede %30’un altına çekilmiş ve yaklaşık 2.5 senede de enflasyon olması gereken yere, yani tek haneli seviyelere düşürülmüştü. Bugünkü programın gerçek başlama tarihi ise biraz muallak. 2023 yılındaki utangaç faiz artışlarını değil de, son yönetimle Mart 2024’te faizin %50 ile tepe noktasına çıkarılmasını başlangıç alırsak 12 aylık bir süre içerisinde enflasyonun %56’lardan %39’a gerilediği görülüyor. Eğer sene sonu hedeflendiği gibi TÜFE %30’un altına gelirse, bu durum yaklaşık 22 ayda gerçekleşmiş olacak. (Bu arada İTO endeks serisini 2023 bazlı olarak yenilemiş ve son 2 aydır bu yeni seri üzerinden İstanbul Tüketici Fiyat Endeksi (daha önceki endeks İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi idi) açıklamakta olmasına rağmen TÜFE ile arasında yaklaşık 9 aydır görülen farklılaşmanın da devam ettiği gözden kaçmıyor. Şubat’ta İTO aylıkta %3.19, yıllıkta ise %45.35’lik bir artış açıkladı. TÜFE ise %2.27 ve %39.05.)

Ancak asıl mesele tabi enflasyonu tek haneli seviyelere indirebilmek. Önceki programda bu durum enflasyon 30’ların altına çekildikten yaklaşık 11 ay sonra başarılmıştı. Şimdi ise MB 2026 sonunda enflasyonu %12 olarak tahmin ediyor. Bu tür uzun vadeli tahminlerde yanılma payının yüksek olduğunu da dikkate alırsak, enflasyonun önceki programdaki bir hızda düşürülemeyeceği ortada. 

Herkesin üzerinde anlaştığı nokta ise şubat ayında 12 aylık enflasyonunun %40’ın altına gelmesi ile birlikte bir 250 baz puanlık politika faizi indiriminin daha yolunun açıldığı. Bugün böyle bir indirim gelmemesi büyük bir sürpriz olur. Peki, indirim gelecek ancak, enflasyon ve ekonomik aktivite ile ilgili verileri değerlendirdiğimizde acaba bu doğru bir karar mı olacak?

Şubat ayı çekirdek enflasyon endekslerinin, manşet enflasyonun altında kalmış olması olumlu. Özellikle giyim fiyatlarında bir kaç aydır görülen azalma toplam enflasyonu da yavaşlatmış gözüküyor. (Giyim fiyatlarındaki 12 aylık artış sadece %20!) Öte yandan, hizmet fiyatlarındaki önlenemez yükseliş de devam ediyor. Bu kategorideki “kiralar”daki son 12 aylık yükseliş %97.2! Kısaca, gidilecek daha çok yol var. Enflasyon dinamikleri kısaca böyle iken, ekonomik aktivitede de istenilen oranda bir yavaşlama görülmüyor. Kredilerde artış ivmesi yükselmeye devam ediyor. Tüketici kredilerinde son 3 ayın önceki 3 aya göre artış ortalamasının yıllıklandırılmışı %45’i aşmış vaziyette. 2001 programının başarısındaki en önemli unsurlardan biri de maliye politikasındaki disiplin olmuştu. Bütçede %6.5 faiz-dışı fazla gibi çok yüksek bir hedef benimsenmiş, bu da enflasyondaki düşüşün hızlı ve kalıcı olmasını sağlamıştı. Bugün ise OVP’ye göre bile 2025’te faiz-dışı denge ancak sıfırlanabilecek. Daha zayıf bir maliye politikası ise şüphesiz daha kuvvetli bir faiz politikasını gerektirir.

Bizim gibi ekonomilerde enflasyon ile savaşımdan galip çıkmak için mümkün olduğunca hızlı ve kararlı hareket edilmesi gerekir. Bu şekilde beklentiler de çok daha hızlı bir şekilde normalleşir. Ancak, gördüğümüz kadarıyla, daha mutedil bir yol takip edilerek enflasyonun daha uzun bir zaman içerisinde normalleşmesi hedefleniyor. Öte yandan, geçmiş tecrübeler bu yolun pek de yeterli olmadığını, çünkü siyasi erkin çoğu zaman bir noktada çark ederek genişlemeci mali politikalara saptığına çokça kez tanık olmuşluğumuz var. Bizatihi bu ortayol yaklaşımı beklentilerin yeterli zamanda ve ölçüde sönümlenmesini engelleyerek istenen sonuçların da gecikmesine yol açıyor. Şahsen, bugün 250 puandan daha düşük bir indirim yapılmasını, böylece de enflasyon gelişimi konusundaki hassasiyetlerin dikkate alındığının vurgulanmış olmasını tercih ederdim.