Enflasyon finansal tabloları şişiriyor!

Prof. Dr. A.R. Zafer Sayar
Atılım Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi - KONUK YAZAR

Şişkinlik anlamına gelen enflasyon, fiyatlar genel seviyesinin sürekli ve hissedilir derecede artışı. Şirket bilanço ve gelir tablolarını etkileyen enflasyon, finansal tabloları genişletip şişiriyor. Finansal tablolarda yer alan veriler çarpıtıldığından enflasyon, şirketlerin doğru ve gerçek finansal sonuçlarının açıklanmasının önünde bir engel oluyor. Özellikle kamusal sorumluluğu olan halka açık şirketler, bankalar, sigorta şirketleri açısından bu durum yatırımcı ve finansal analistlerin karar süreçlerinde önemli bir problem. Peki bu çarpıklık yani enflasyonun finansal tablolar üzerindeki etkilerini gidermek mümkün mü?

Tarihi ve cari maliyet

Konu teknik olmakla birlikte basit bir anlatımla bilançolar tarihi maliyet ya da cari maliyet yöntemi olmak üzere iki farklı yöntemle hazırlanabiliyor. Tarihi maliyet varlıkların tarihi (aktife giriş) değerleriyle günümüze taşınmasını, cari maliyet ise varlıkların güncel değerleriyle bilançoda gösterilmesini ifade ediyor.

Yeniden Değerleme Değer Artış Fonu uygulanması

Ülkemiz düzenlemelerinde de yer alan “Yeniden Değerleme Değer Artış Fonu” uygulaması aslında cari maliyet muhasebesinin, cari maliyet muhasebesi ise enflasyon muhasebesinin temelini oluşturuyor. Yeniden değerlemeyi kısmi bir enflasyon muhasebesi olarak görmek yanlış olmaz.

Stagflasyon ve şirket finansalları

Yüksek enflasyon bir yandan şirketlerin varlıklarını ve kaynaklarını kısaca finansal durum tablosunu bir yandan da gelir tablosunu, faaliyet sonuçlarını olması gereken değerinden farklı rakamlara ulaştırıyor. Şirket karları hiç görülmemiş düzeylere geliyor, hisse senedi fiyatları artıyor, yanıltıcı ve şirketler kesimi açısından sanal bir refah ortamı yanılgısı oluşuyor. Oysa sabit gelirli kesimin alım gücünün azalması, fiyatlar artarken talebin sınırlı kalması büyük bir risk taşıyor: Durgunluk içinde enflasyon yani teknik adıyla stagflasyon.

Yüksek enflasyon dönemlerinde finansal tabloların düzeltilmesi UMS/TMS 29

Yüksek enflasyon ortamlarında finansal tabloların düzeltilmesine ilişkin evrensel bir muhasebe standardı bulunuyor: Uluslararası Muhasebe Standardı (UMS) 29. Standard’ın Türkçe karşılığı TMS 29 uygulamada. Bu Standart, yüksek enflasyonun varlığına ilişkin kesin bir oran tanımlamaz. Finansal tabloların bu standarda göre düzeltilmesinin ne zaman gerekli hale geleceği konusu bir takdir meselesidir. Yüksek enflasyon, bir ülkenin, bunlarla sınırlı kalmamak üzere, aşağıdakileri de içeren ekonomik özelliklerince belirlenir:

1) Nüfusun çoğunluğu servetini parasal olmayan varlıklarda ya da nispeten istikrarlı bir yabancı para biriminde tutmayı tercih eder.

2) Nüfusun çoğunluğu parasal tutarları yerel para biriminden değil, nispeten istikrarlı bir döviz cinsinden dikkate alır. Fiyatlar da bu döviz cinsinden belirlenebilir.

3) Kredili satış ve satın almalardaki fiyatlar; süre kısa bile olsa, kredi süresi boyunca satın alma gücünde beklenen zararları karşılayacak şekilde belirlenir.

4) Faiz oranları, ücretler ve fiyatlar bir ‘fiyat endeksi’ ne bağlıdır ve

5) Son üç yılın kümülatif enflasyon oranı %100’e yaklaşmakta ya da aşmaktadır.

Son söz….

Ülkemizde gerek tüketici tarafında TÜFE ve gerekse üretici tarafında ÜFE rakamları yanı sıra dövize olan ilgi yüksek enflasyon dönemine girdiğimizi gösteriyor olsa gerek. Nitekim Ekim 2022 itibariyle TÜİK rakamları yıllık TÜFE %85,51, yıllık ÜFE ise %157,69’a ulaşarak 24 yılın zirvesini gördü. Şişen finansal tabloların UMS/TMS 29 Standardına göre düzeltilerek sağlıklı finansal tablolara ve analize elverişli finansallara gereksinim duyuluyor. Piyasa analistleri sağlıklı analiz için doğru ve gerçekçi veri arayışındalar. Bundan sonrası düzenleyici otorite Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu’nun (KGK) kararına bağlı….

Enflasyon Düzeltmesi Konferansı

Atılım Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme Bölümü tarafından Nasıl bir EKONOMİ gazetesi desteği ile Prof. Dr. A.R. Zafer Sayar yönetiminde düzenlenen KÜRESELLEŞEN RESESYON ORTAMINDA ENFLASYONUN FİNANSAL RAPORLAMAYA ETKİLERİ başlıklı Konferans 22 Kasım 2022 tarihinde Ankara’da gerçekleştirildi. Konferansın açılışında Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Başkanı İbrahim Ömer Gönül, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) Başkan Yardımcısı Murat Yünlü, Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı (MÖDAV) Başkanı Prof. Dr. Nuran Cömert ile Atılım Üniversitesi Rektörü M. Yıldırım Üçtuğ ile İşletme Fakültesi Dekanı Mithat Üner konuştular. Konferansın sabah bölümünde gerçekleşen Ana Tema Oturumu’nu Prof. Dr. Doğan Cansızlar yürüttü ve muhasebe alanının duayen Hocalarından Prof. Dr. Nalan Akdoğan yanı sıra Doç. Dr. Fatih Ekinci enflasyonun finansal raporlama üzerindeki etkilerini detaylı bir şekilde aktardılar. Konferansın öğleden sonraki bölümünde yer alan Paneli Prof. Dr. A.R. Zafer Sayar yönetti. Panelistler Doç. Dr. Atılım Murat, KGK Uzmanı Ali Utku Doğanoğlu, Doç. Dr. Uğur Akdoğan, SPK temsilcisi Sibel Ulusoy Tokgöz ve PwC Türkiye’den Serdar İnanç konuya ilişkin bakış açılarını gündeme getirdiler. Kamu kesimi, iş dünyası, akademi, muhasebeci ve denetçilerin enflasyon düzeltmesine ilişkin beklenti ve görüşlerinin ortaya konması açısından Panel ilgi çekiciydi.

Panelin temel çıkarımları şu şekilde sıralandı:

1) İş alemi enflasyon düzeltmesi bekliyor. Şirket finansal tablolarının doğru bir şekilde açıklanmasını istiyor.

2) Düzenleyici otoriteler (KGK, SPK) hazırlık içindeler. TMS 29 Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Standardı tekrar çalışılıyor.

3) Mali müşavir ve denetçiler sahada hazır ve bu konuda kendilerini geliştiriyorlar, eğitimlere katılıyorlar.

4) Akademi konuya ilişkin farkındalık yaratmak için etkinlikler düzenliyor, eğitimler veriyor, yayınlar yapıyor. Yüksek lisans ve doktora tezleri için bu konu önemli bir akademik çalışma alanı olarak görülüyor.

Prof. Dr. Kamil Büyükmirza’nın kapanış konuşmasıyla tamamlanan Konferans sonucunda tüm kesimler beklenti ve ev ödevlerini not ederek salondan ayrıldılar.

Konferansın videosu aşağıdaki Youtube kanalından erişime açılmış durumda
https://www.youtube.com/watch?v=Lvb69hX3MgQ&t=2096s