Enflasyon düzeltmesine 7 gün kala cevap bekleyen sorular?

Abdullah KİRAZ

Yeminli Mali Müşavir

Kıymetli okurlarım, içinde bulunduğumuz bugünlerde yine en sıcak konulardan biri Enflasyon Düzeltmesi…

İş Dünyası temsilcileri de enflasyon düzeltmesi uygulamasının tahayyül ettiklerinden (elde edilen kazancın enflasyon oranına tekabül eden kısmının vergi dışı kalacağı beklentisi içindeydiler) farklı olarak, duran varlıkların, stokların, iştirakler gibi aktifteki önemli varlık unsurlarının enflasyon nedeniyle değerlerinin artmasının bir gelir etkisi yaratacağını ve öz kaynağı düşük olan ve borçla çalışan işletmeler için ilave ve hiç de beklenmeyen vergi yükleri oluşturacağını görmeye başladılar.

Bu durumu uygulamanın tekrar gündemimize girdiği 2023 yılının son aylarından beri yoğun bir şekilde ifade eden Muhasebe Meslek Camiasının söylemlerinin çıktığını gören iş dünyası temsilcileri şimdiden bu uygulamanın bu haliyle uygulamada kalmasının doğurabileceği mahsurları, sıkıntıları pek çok kanaldan yüksek perdeden ifade etmeye başladılar.  Ama büyük ölçüde iş işten geçti ve geçiyor. Zira, Geçici Vergi beyannameleri enflasyon düzeltmesi uygulanmış haliyle verilmeye başlandı ve enflasyon düzeltmesi özkaynağı güçlü olan işletmelerde daha az vergi ödenmesi sonucuna yol açtı fakat öz kaynağı düşük olan ve daha çok borçlanma ile faaliyetlerini yürütmekte olan işletmeler için ilave vergi borcu olarak tahakkuk etmesine başlanıldı. Tüm bu işlemleri tekrar geriye almanın hem mükellefler tarafında hem de idare tarafında doğuracağı pek çok mahsur maalesef ortaya çıkabilecektir. Hukuki ihtilaflar da ayrı bir boyutu…

Ancak, daha önce de farklı mecralarda ifade ettiğim üzere, enflasyon düzeltmesi sadece mali tabloların düzeltilmesine matuf bir işlem ve ihtiyari bir uygulama olarak vergisel etkisi olmaksızın uygulanmasının mevcut vergi sistematiğimize daha uygun olacağını ve henüz reailize edilmemiş ve enflasyon nedeniyle oluştuğu ortada olan fiktif kazançlar üzerinden vergi alınmamasını sağlamak açısından gerekli olduğu yönündeki görüşümü tekrar iletmek isterim.

Kıymetli okurlarım, bugünkü yazım ile beyanname verilmesine tam bir hafta kala halen sahadan çok fazla soruların bizlere ulaştığını ve bu sorulara bireysel görüşlerimiz çerçevesinde cevaplar vermeye çalışmamıza rağmen bu hususta en sağlık cevabın Vergi İdaremizce tüm mükellefleri bilgilendirecek idari düzenlemeler ile verilebileceğini, bizlerin görüşleri ile vergi idaresinin görüşleri arasında farklılıklar olmasının önemli vergisel riskler doğurabileceğini ifade ederek bireysel görüşlerimizi bağlayıcı olmayacak şekilde vermeye çalışmaktayız. Ancak konular belki bazı uygulayıcılar açısından açık ve net gibi gözükmekle birlikte bu bilgiler pek çok uygulayıcıda bulunmamakta ve de sahada aynı hususta birbirinden farklı cevaplara çok sayıda rastlamaktayız.

Vergileme işlemlerinde hukuki belirlilik, yapılan işlemlerin doğru olarak yapılıp yapılmadığının değerlendirilmesinde, bu işlemlerin denetlenmesinde ve buna bağlı olarak cezai müeyyideler uygulanabilmesinde büyük önem arz ettiğini, bu belirliliğin tüm açıklığı ile özellikle vergi idaresinin düzenlememeleri ile sağlanmadığı durumlarda, işlemleri yapan, denetleyen kişi veya kuruluşlara da sorumluluk yüklenemeyeceğine ilişkin görüşümü de buradan paylaşmak isterim. Sorumlu tutulma açısından tüm belirsiz konuların, soru işaretlerinin Vergi idaresince tüm kamuoyunu bilgilendirecek şekilde aydınlığa kavuşturulması büyük önem arz edecektir.

Bugünkü yazım ile şahsi cevaplarımı vermeden sadece sahadan bizlere bugüne kadar iletilen ve bizlerin acizane cevap vermeye çalıştığımız bazı sorulara yer vereceğim. Bu soruların da dışında başka soruların olabileceğini belirtmek isterim.   Bu sorular etrafında farklı görüşlerle cevapların olduğunu bildiğimiz için, tek ve bağlayıcı cevapların vergi idaremizce hazırlanmasına katkı sunabileceğini de değerlendirerek sorularımıza geçelim:

• Stokların düzeltilmesinde kullanılabilecek BASİT ORTALAMA yöntemde, DÖNEM ORTALAMA DÜZELTME KATSAYISININ hesabında “bir önceki geçici vergi dönemi” ifadesi 2024/2. Geçici Vergi Dönemi için hangi ayı ifade etmektedir?

• Yıllara yaygın inşaat onarım işlerinin maliyet (170) ve hak ediş (350) hesaplarının düzeltilmesi neticesinde ortaya çıkan enflasyon düzeltmesi hesabı (697) nın bakiyesinin aktarıldığı 178 ve 358 hesaplar düzeltilecek midir?

• Ar-Ge Harcamalarında yapılacak düzeltme işlemi işletmelerin beyannamelerde indirim konusu yapabileceği Ar-Ge İndirimi tutarını artırır mı?

• Teşvik Belgeli Yatırım Harcamalarında yapılacak düzeltme işlemi işletmelerin yararlanabileceği yatırıma katkı tutarını artırır mı?

• E-Defter uygulamasına geçiş nedeniyle kâğıt ortamda Haziran sonuna kadar tutulmuş defterlerin kapanış tasdiki Temmuz ayı sonuna kadar yapılmıştır. 27 Ağustos günü sonuna kadar yapılabilecek 2024/2 Geçici Vergi Dönemine ait enflasyon düzeltmesi kayıtları hangi ayın defterine kaydedilecektir?

• Limited şirket iken şahıs işletmesine dönüşülmesi halinde, şirketin ve şahıs işletmesinin enflasyon düzeltmesi karşısındaki durumu nasıldır? Hangisi düzeltmeyi yapacak ya da yapmayacak?

• Kazançlarının bir kısmı istisna olan işletmelerde, enflasyon düzeltmesi karları (648) ile enflasyon düzeltmesi zararları (658)’nın istisna kazanca tekabül eden kısmı için beyannamede istisna uygulanacak mıdır?

• Kazançlarının tamamı ihracat faaliyeti kazancı olan işletmelerde enflasyon düzeltmesi karları (648) ile enflasyon düzeltmesi zararları (658), 5 puan indirim açısından nasıl dikkate alınacaktır?

• Kazançlarının tamamı imalat faaliyeti kazancı olan işletmelerde enflasyon düzeltmesi karları (648) ile enflasyon düzeltmesi zararları (658), 1 puan indirim açısından nasıl dikkate alınacaktır?

• Kazançları kısmen ihracat, kısmen imalat, kısmen de diğer faaliyetlerden olan işletmelerde enflasyon düzeltmesi karları (648) ile enflasyon düzeltmesi zararları (658), 1-5 puan indirim açısından nasıl dikkate alınacaktır?

• Teşvik belgeli yatırımda, yatırım dönemi ve işletme döneminde bakımından enflasyon düzeltmesi karları (648) ile enflasyon düzeltmesi zararları (658), indirimli kurumlar vergisi açısından nasıl dikkate alınacaktır?

• Kazançlarının tamamı istisna olan veya 2024-2025 yıllarında enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan kar/zarar farkı, kurum kazancının tespitinde dikkate alınmayacak finansal kuruluşlarda enflasyon düzeltmesi hesabının bakiyesi olan 648/658 hesaplar Gelir Tablosunda dikkate alınacak mıdır? Alınacak ise beyannamede nasıl bir işlem yapılacaktır?

• Amortismanlar, düzeltme işlemleri yapıldıktan sonra mı ayrılacaktır? Düzeltme Öncesinde mi ayrılıp, sonra düzeltme mi yapılacaktır?

• Geçici Vergi dönemlerinde, kapanış kaydı yapılacak mıdır?

• Geçici Vergi dönemlerinde, vergi karşılığı ayrılacak mıdır?

• Geçici Vergi dönemlerinde yapılan dönem sonu ve enflasyon düzeltmesi kayıtları, izleyen dönemin başında silinecek midir? Silinmeyecek midir?

• 2024 yılı Geçici Vergi dönem beyannamelerinde mahsuba konu edilecek Geçmiş Yıl Zararları ile 2023 yılı sonunda yapılan enflasyon düzeltmesi sonucunda oluşan 580-Geçmiş Yıl Zararları arasındaki ayrım ne şekildedir? Dikkat edilecek hususlar nelerdir?

• 2023 yılı sonu bilançolar için yapılan enflasyon düzeltmesi sonucunda 580-Geçmiş Yıllar Zararları oluştuğunda, düzeltme öncesinde kar dağıtımı yapılmış ise izlenecek hukuki yol nedir?

• Finansman Gider Kısıtlamasına ilişkin hesaplamalar, düzeltme öncesi bilanço mu düzeltme sonrası bilanço mu dikkate alınarak yapılacaktır?

• 126, 180, 226, 280, 326, 426 gibi depozito ve teminat ya da gelecek döneme ait gider hesapları düzeltilmesi sonucu oluşan fark tutarları bu hesapların kısmen veya tamamen kapanması durumunda vergisel etkileri açısından nasıl değerlendirilecektir? Örneğin 2023 sonu düzeltmesi ile 10.000 TL olan 280 hesap, düzeltme neticesinde 15.000 TL ye ulaştığında 2024 yılı içinde 15.000 TL’nin tamamı giderleştirilebilecek midir?

• Şehir içi yolcu taşımacılığı faaliyetinde bulunan ve bu faaliyetlerinden kaynaklanan hasılatlarının tamamını elektronik ücret toplama sistemleri aracılığıyla elde eden mükelleflerden GVK 113. maddesine göre Hasılat esaslı vergilemeye tabi olan işletmelerde enflasyon düzeltmesi işleminin yapılıp yapılmayacağı ve yapılacak ise enflasyon düzeltmesi kar veya zararının işletmenin beyan etmesi gereken GV tutarına etki edip etmeyeceği?

• Enflasyon düzeltmesi işlemi sonucunda 658-Enflasyon Düzeltmesi Zararı oluşan işletmeler, daha fazla karlı gözükmek ve daha fazla vergi ödemek için isteğe bağlı olarak bu tutarlarını gelir tablolarında dikkate almayabilirler mi?

• 2023 yılı sonunda yapılmış olan enflasyon düzeltme işlemlerinde hata yapmış olan mükellefler, hataların giderilmesine yönelik düzeltici işlemlerini nasıl ve hangi tarihe kadar yapmaları gerekmektedir?

• İşletmelerin tasfiyesi halinde, işletmeden çekilmesi/başka hesaba nakli vergiye tabi tutulan pasif kalemlere ait fark hesapları vergileme yönünden nasıl bir işleme tabi tutulacaktır?

• Tebliğde belirtilen açıklamalar gereği 2023 yılı enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilmiş veya sermayeye eklenmiş öz sermaye hesaplarına ait fark hesapları İşletmelerin tasfiyesi halinde vergileme yönünden nasıl bir işleme tabi tutulacaktır?

• 2024 yılı sonu bilançoların düzeltilmesinde, 204/Ocak-Eylül Geçici Vergi Döneminde düzeltilmiş bilanço kalemlerine ilişkin tutarlar, 2024/Aralık ayına taşınırken, taşıma katsayısı 2024/Eylül ayı baz alınarak hesaplamalar yapılabilir mi? 2024/Aralık ila 2023/Aralık aylarına göre hesaplama yapılması zorunlu mudur?

Sizleri daha fazla sıkmamak adına sorularımızı burada bitiriyorum. Her zamanki gibi sizlerin “Daha fazla sorular var” dediğinizi de duyar gibiyim.

Bu ve benzer sorulara özellikle vergi idaremizce bir an önce Tebliğ, Sirküler vb. düzenleyici işlemler ile cevaplar verilmesi, bu yolda yoğun emekler veren muhasebe meslek camiasının, bu işlemleri denetleyerek tasdik işlemini yapacak yeminli mali müşavirlerin ve de vergi idaresine karşı asıl borçlu durumda olacak vergi mükelleflerimizin iş ve işlemlerini doğru, eksiksiz ve tam olarak yapabilmeleri için son derece önem arz ettiğini belirterek, yazımızın tüm ilgililere yarar sağlamasını dilerim.

Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere…