Enflasyon düşüyor, peki fiyatlarda düşüş gören var mı?
✔ Bir matematiksel işlem sonucu olan yıllık enflasyon oranının geriliyor olmasının büyük bir başarı gibi gösterilmeye çalışılmasından size de gına gelmedi mi... Yetmezmiş gibi bir de bunun alınan önlemler sayesinde olduğunun söylenmesinden...
Artık belini mi, boynunu mu, enflasyonun bir yerlerini kırdık; kafasını, gözünü yardık! Yön aşağı döndü. Hem de enflasyon denildiğinde ilk aklımıza gelen tüketici fiyatlarında da değil, birçok endekste.
Gelin başlıca endekslerde nasıl bir seyir yaşanıyor, hatırlayalım:
■ Tüketici fiyatlarında ekim sonunda yüzde 85.51 olan yıllık artış kasım sonunda yüzde 84.39’a indi. Ama fiyatlar kasımda yüzde 2.88 arttı. Ekimde 100 liraya aldığımıza kasımda 103 liraya yakın para ödedik.
■ Yurtiçi üretici fiyatlarında ekim sonunda yüzde 157.69 olan yıllık artış, paraşütsüz düşercesine kasım sonunda yüzde 136.02’ye geriledi. Ne var ki fiyatlar kasım ayında artmayı yine sürdürdü. Kasım ayında yüzde 0.74 de olsa bir artış yaşandı.
■ Tarımsal girdi fiyatları da düşmeye başladı. TÜİK’in dün yaptığı açıklamaya göre eylül sonunda yüzde 138.15 olan tarımsal girdi fiyatlarındaki yıllık artış ekim sonunda yüzde 134.76’ya indi. Ancak bu endekste de aylık bazda fiyatlar artmaya devam etti. Ekim ayındaki artış yüzde 2.68 oldu.
■ Konut fiyatlarında eylül sonunda yüzde 189.1 olan yıllık artış ekim sonunda yüzde 188.2’ye geriledi. Ama aylık artış durmuyordu; konut fiyatlarında da ekimde yüzde 5.4 artış kaydedildi.
■ Tarım ürünleri üretici fiyatları yıllık düşüşe kasım sonuna kadar direndi ama onun direnci de muhtemelen aralıkta kırılacak. Tarım-ÜFE'de ekim sonunda yüzde 163.32 olan yıllık artış kasım sonunda yüzde 169.45'e yükseldi. Ancak bu endekste geçen yılın aralık ayındaki yüzde 12.51'lik artışın hesaplamadan çıkması ve yerine daha düşük bir oranın girmesiyle yıllık oran aralıkta gerileyecek.
Oran geriliyor, fiyat değil!
Tarım-ÜFE dışında kalan tüm endekslerde yıllık oran yönünü aşağı çevirmiş durumda. Bu eğilim aralık ayıyla birlikte çok daha belirgin bir hal alacak. Hem zaten bu bilindiği için düşüşün önümüzdeki aylarda çok daha dikkat çekici olacağı söyleniyor ya...
Dört işlem yapabilen herkes yıllık oranda düşüş olacağını zaten görüyor, biliyor. Siyasetçi de kendi açısından haklı olarak bunu kullanıyor.
Sorun, “Enflasyon düşüyor” denildikçe ekmeği daha ucuza yiyeceğini, suyu daha ucuza içeceğini, doğalgazı daha ucuza yakacağını düşünen zihniyette.
Siyasetçi bu kesim aydınlansın da istemiyor tabii ki...
Sürekli bir söylem bombardımanı var:
“Enflasyonun belini kırdık, bu da aldığımız önlemler sayesinde oldu...”
“Hangi önlemler” deseniz, içlerinden “Hani geçen yıl fiyatları tırmandırdık ya, işte o sayede” diye düşünüp gülecekler ama size karşı bir sürü “önlem” sıralayacaklar.
Yine sorsanız, “Madem aldığınız önlemlerle enflasyon hızını düşürebiliyordunuz, şimdiye kadar niye yapmadınız” diye, bu sefer de kesin “Alınan önlemler etkisini ancak gösterdi” diyecekler.
Siyasetçinin mazereti tükenmez; kılıf bol!
“Beni yönet” diye seçtiğin insana biat etmeye başlarsan mazeretlerin hepsini inandırıcı bulur, her söylenene inanır; hatta “Ne olmuş yani, hata yapıyorsa da benim seçtiğim kişi yapıyor” durumuna kadar savrulursun.
Sonra ağlamayacaksın; ne işçi, ne memur, ne emekli, ne esnaf, ne ticaret erbabı, ne sanayici olarak.
Ya yanlışı “kimin yaptığına” göre değil, “yapılana” göre değerlendireceksin ya da ağlamayacaksın!
YÜZDE 61.5’LİK MTV ARTIŞINA NASIL BAKMALI?
2023 yılının yeniden değerleme oranı yüzde 122.93 düzeyinde oluşmuştu.
Bu oran için “belirlendi” demenin yanlışlığına kaç kez vurgu yaptım, bir kez daha ifade etmek isterim. Yeniden değerleme oranı üretici fiyatlarının ekim sonundaki yıllık ortalama artışıdır, dolayısıyla bu oran hangi düzeyde oluşursa yeniden değerleme oranı da odur. Yani hiçbir makam ya da kişi bu oranı belirlemez.
Ancak yeniden değerleme oranının çeşitli vergiler için hangi oranda uygulanacağına Cumhurbaşkanı karar verir, mevzuat böyledir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan motorlu taşıtlar vergisi artışının yüzde 61.5 olarak uygulanmasına karar verdi.
Bir kesim bu kararı
“Cumhurbaşkanı Erdoğan MTV için indirim yaptı” diye yorumladı. Doğru tabii ki, yüzde 122.93 nere, yüzde 61.5 nere!
Ama Erdoğan MTV artışını çok daha düşük de belirleyebilirdi, buna yetkisi vardı. Cumhurbaşkanının MTV oranını YDO’yu yüzde 80, yani beşte dört düşürerek belirleme yetkisi bulunuyordu. Buna göre yüzde 122.93’lük YDO beşte dört aşağı çekilip yüzde 24.59 olarak belirlenebilirdi. Hadi yuvarlayıp yüzde 25 diyelim...
Resmi enflasyon hedefinin yüzde 25 olduğu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Herkes kendini yüzde 20 enflasyona göre hazırlasın” dediği 2023 yılı için MTV artışı yüzde 25’te tutulur muydu, pek beklenmiyordu ama yüzde 50 daha makul görünüyordu.
Yüzde 61.5’lik MTV artışı, en başta 2023’ün enflasyon hedefinin pek inandırıcı bulunmadığı şeklinde yorumlandı.
Bu arada bir hatırlatma... 2022 yılının yeniden değerleme oranı yüzde 36 düzeyinde oluşmuş, Cumhurbaşkanı yine indirim yetkisini kullanmış ve bu yılın MTV artışını yüzde 25 olarak belirlemişti.