Enflasyon düşecek ama geçim zorluğu asla geride kalmayacak!

Aslında herkesin bildiği ama özellikle siyasetçilerin fazla bilinmesini, fazla ayırdına varılmasını istemediği bir gerçek var.         

Enflasyon başkadır, hayat pahalılığı ya da geçim zorluğu başka.      

Enflasyonu düşürebilir, hatta sıfırlayabilirsiniz. Ama bu durum hayat pahalılığının geride kaldığı anlamına gelmez.       

Daha önce de birkaç kez yazdım. Varsayın ki sihirli bir el dokundu ve yarından itibaren hiçbir mal ve hizmetin fiyatı artmayacak. Ama geliriniz de değişmeyecek.       

Enflasyon sıfır, peki bu durumdan memnun olur musunuz ya da kaç kişi olur?      

Eğer mevcut geliriniz, şu anki fiyatlara göre size iyi bir yaşam standardı sunuyorsa bundan memnun olursunuz. İyi de bu durumda kaç kişi vardır ki?

Orana değil fiyatlara bakın!      

Enflasyon ve fiyat düzeyinde 2005-2026 dönemini kapsayan bir çalışma yaptık. Tabii ki 2024, 2025 ve 2026 gerçekleşme tahminini gösteriyor, Merkez Bankası’nın tahminini. Zaten grafikte bu yılları daha farklı renkle görüyorsunuz.      

Yıllık TÜFE artışı 2023 sonunda yüzde 65’e ulaşmıştı; yıllık artışların bu yıl yüzde 38’e, 2025’te yüzde 14’e, 2026’da ise yüzde 9’a inmesi öngörülüyor.        

Çok iddialı olmakla ve gerçekleştirilme şansı çok yüksek görülmemekle birlikte bu oranlarda kalındığını varsayıyorum. Lütfen grafiği dikkatle inceleyin!       

Çizgi yıllık enflasyon oranını, kutular ise o yıl sonundaki endeksi gösteriyor. Endeks, bir anlamda aylık ortalama harcamanız sayılır. Bu harcamayı tek bir kalem olarak da düşünebilirsiniz; hep verdiğim örneklerde olduğu gibi aylık benzin paranız, sigara harcamanız, bebeğinizin bez gideri, deterjan masrafınız, ne sayarsanız artık.        

2023 sonunda yıllık enflasyon yüzde 65 düzeyinde gerçekleştiğinde endeks, yani aralık ayındaki harcamanız 1.859 liraydı.     

Merkez Bankası enflasyonun bu yıl sonunda yüzde 38’e gerileyeceğini tahmin ediyor. Bu tahminin gerçekleştiğini varsayalım. Şu durumda geçen yıl sonunda aylık 1.859 lira olan harcamanız bu yıl sonunda 2.566 liraya çıkacak.

Enflasyon oranının yüzde 65’ten yüzde 38’e inmesini (inerse eğer) büyük başarı olarak kullanmak isteyecekler. Peki cebinizden çıkan para ne oldu, azaldı mı?      

Devam edelim... Tahmin tutturulur ve enflasyon 2025’te yüzde 14’e gerilerse cebinizden çıkan para Aralık 2025’te 2.926 liraya çıkacak.     

Nasıl olacak pek belli değil ya, diyelim 2026’daki enflasyon yüzde 9’da kaldı, o durumda Aralık 2026’daki aylık harcamanız 3.189 liraya ulaşacak.   

Grafiğe bir kez daha dikkat!    Yıllık enflasyon oranı hızla düşerken aylık harcamanız nasıl da artıyor!     

Son on yıl... 

2026 sonunda yüzde 9 ile tek haneli enflasyon hedefleniyor ya... Biraz geri gidelim. Tek haneli yıllık enflasyonu en son yüzde 8.5 ile 2016’da görmüştük. Peki 2016 sonundaki aylık harcamamız ne kadardı; yalnızca 293 lira.       

2016’da aylık 293 lira harcama ve tek haneli yıllık enflasyon; 2026’da aylık 3.189 lira harcama ve yine tek haneli enflasyon.       

Oysa 2016 sonundaki 293 liralık harcamayı her yıl yüzde 9 artırarak gelseydik 2026 sonundaki harcama 3.189 değil, yalnızca 694 lira olacaktı.       

694 nere, 3.189 nere! İşte aradaki bu fark cebimizden fazladan çıktı (çıkacak) ve daha da kötüsü tabii ki bir geri dönüş olmayacak.     

Örneğin 2027’den itibaren fiyat artışı sıfır olsa bile biz aylık 3.189 lira harcamaya devam edeceğiz.     

Oranlar istismar ediliyor!     

Aylık artış oranı tabii ki önemlidir ama fiyatların düzeyi ve o düzeyin geçim için yeterli olup olmadığı çok daha önemlidir.      

Siyasetçiler bu yıl için üstelik gün de vererek “Enflasyon düşmeye başlayacak, vatandaş rahat nefes alacak” türü açıklamalar yapıyor ya, bu açıklamalar tümüyle oranları istismar etmeye dayalı sözlerdir.         

Fiyat artış hızı düşecek, fiyatlar değil! 

Zihinlere kazınmaya çalışılan şu:       

“Bakın yıllık artış oranı düştü, enflasyon belasından da kurtulduk.”     

İnilebilse bile öyle yüzde 38’e inmekle bu beladan kurtulunmaz da vatandaşın geçim zorluğu hafiflemiş mi, yaşam standartlarında bir iyileşme var mı, bakılması gereken o.          

Enflasyonun gerilemesi, fiyat artış hızının düşmesidir, fiyatların değil. Zaten fiyatların gerilemesi durumu ortaya çıkmışsa enflasyon kavramından söz edilmez, o durumun adı deflasyondur.

Aylık harcama; nereden nereye...

2005-2026 dönemini ikiye ayırdık. Tabii ki 2024-2026 dönemi Merkez Bankası’nın tahminini gösteriyor.       

İlk bölüm olarak 2005-2021 döneminin ortalamasını, ikinci dönem olarak da 2022-2026 döneminin ortalamasını aldık.        

Acaba yıl sonu endeks değerlerine ya da bir başka ifadeyle yıl sonundaki aylık harcamaya göre cebimizden ortalama ne kadar para çıktı.      

2005-2021 döneminin aylık ortalaması 278 lira.      

2022-2026 döneminin ortalaması tam 2.334 lira.   

İşte tam nereden nereye denilecek durum.       

Hani 2021’in eylülünde nas gerekçesiyle başlattığımız enflasyonu düşürme amaçlı faiz indirimi operasyonu vardı ya, bu operasyon bakın nasıl da faydalı olmuş, harcamalarımızı nasıl da aşağı çekmiş değil mi!    

Aylık harcamamız 278 liradan 2.334 liraya gelmiş!