Enflasyon çarpar

Enflasyon hiperenflasyona dönüştüğünde ülke adeta duvara çarpan otomobile döner. Dolayısıyla bu ülkelerde ciddi önlem almak gerekir. Eğer bunda gecikilirse ülke yaşanamaz hale gelir.

Hiperenflasyon yaşayan son ülke Venezuela oldu. Enflasyon oranı 2013’ten bu yana yükselen ülkede, 2018 yılında oran %65.374 oldu. Sonra biraz gevşedi, 2020’de %2.355’e geriledi. 2021 yılından itibaren enflasyon oranı açıklanmamaya başlandı, yapılan tahminlere göre oran şimdilerde %1.946. Ülke hiperenflasyona girince, üstelik bu uzun sürünce, hükümet bu ayın başında bilinen bir yola başvurdu. Ulusal para birimi Bolivar’dan altı sıfır attı.

Paradan sıfır atılan kadar en büyük banknot 1 milyon Bolivar’dı ve 1 dolar, 4 milyon Bolivar’a eşitti. Yeni sistemde en büyük banknot 100 Bolivar olacak. Venezuela paradan sıfır atarak muhasebe sistemini, günlük yaşamı kolaylaştırdı. Ancak enflasyonla mücadele için alınması gereken önlemleri almaktan imtina etmeye devam ediyor. Bunun ana nedeni de ülkenin 1998’den bu yana popülist liderlerce yönetilmesi.

1998 yılında Hugo Chavez, yoksulluk ve yolsuzlukla mücadele edeceği sözüyle iktidara gelmişti. Başlangıçta kamu harcamaları artırılarak yoksulluk düzeyi aşağı indirilse de hızla anti demokratik yollara başvuruldu. Yolsuzluk daha çok yaygınlaştı. Venezuela’da ipler, Chavez’in 2013 yılında ölmesiyle koptu. Yerine geçen Nicolás Maduro’nun uyguladığı politikalar sonucunda, dünyanın en büyük petrol rezervine sahip ülkesinin halkı benzin bulamaz hale geldi.

Maduro ülkeyi o kadar kötü yönetmekte ki ülkede her altı kişiden biri başka ülkelere göç etti.  Ülkede halk yoksullaşmadan da öteye, açlığın pençesine düştü. Tüm politik karşı çıkışları güç kullanarak bastıran Maduro’nun yeni hamlesi ancak paradan altı sıfır atmak oldu. Sorun çözülür mü? Çok zor, çünkü sorunun kaynağı Maduro.

Enflasyon ve Ülke Yönetimi

 Kaynak: Trading Economics, The Economist, Intelligence Unit, Demokrasi Endeksi 2020.

Enflasyon kendiliğinden ortaya çıkmaz, yaratılır. Bu bazen yurt dışındaki gelişmelerden kaynaklanır. 1970 sonrası yaşanan enflasyon, petrol şoku nedeniyle yaşanmıştı, yani enflasyon ithal edilmişti. Kimi zaman enflasyon savaş sonrası ortaya çıkar. 1924’te Almanya’da, 1944’te Macaristan’da yaşanan enflasyon bu türe örnektir. Bu örnekler olağanüstü dönemlere ilişkindir.

Enflasyon çoğu zaman ülkeyi yöneten hükümetlerin tercihleri nedeniyle ortaya çıkar. Bu tür ülkelerin önemli bir kısmında demokrasi sicili zayıftır. Dünyadaki en yüksek enflasyona sahip olan ülkeleri demokrasi karneleriyle ilişkilendirdiğimizde, bu ülkelerden sadece Arjantin’de aksak demokrasi olduğu görülmekte. Diğerleri ya melez demokrasiyle (demokrasi gibi görünüp otoriterliğe yakın) ya da otoriter rejimlerle yönetilmekte.

Tablodaki ülkeler içinde Avrupa’da yer alan tek ülke Türkiye. İlginç olan bir nokta ise Türkiye 1980’den bu yana melez demokrasi listesinde ve 2003-2016 dışında hep çift haneli enflasyonla yaşıyor.

Okuma önerisi; Ömer Faruk Çolak, Atilla Gökçe, Enflasyon Hedeflemesi: Kuram ve Türkiye Uygulaması.