Enflasyon bildiğiniz gibi, aynen devam...
Fiyat artışları ocak ayındaki seyriyle sürpriz yapmadı. Ne tüketici fiyatlarındaki yüzde 1.68’lik artışa şaşmalı, ne Yİ-ÜFE’deki yüzde 2.66’lık artışa... Yıllık oranlar da böylece TÜFE’de yüzde 15’i buldu, Yİ-ÜFE’de ise yüzde 26’yı aştı.
İzmir açıklarında ekim sonunda meydana gelen depremin ardından yaşanan küçük çaplı tsunamiden esinlenerek 4 Kasım’da bu köşede “Bir tsunami de enflasyonda yaşanacak” derken, bu günleri kastediyorduk. Kur artacak, ama bu artış fiyatlara yansımayacaktı, öyle mi!
Kur artışının fiyatlarla ilintisini daha sonraki günlerde biraz daha ayrıntılı irdeleyeceğiz. Kur fiyatları yukarı çekiyor ama ne hikmetse tersi olduğunda hiçbir etki gözlenmiyor.
Bugün yeni ağırlıklar üstünde duralım...
Her yıl olduğu gibi ocak ayının verileriyle birlikte ilgili yılın ağırlıkları da güncellenip açıklandı. TÜFE'de "koltuğunu” geçen yıl sigara kaptıran kira, yine ilk sıraya çıktı. 2019 ve 2020 yıllarındaki ağırlığı yüzde 5’in altına gerileyen kira, 2021 yılı endeksinde yüzde 5.47’lik ağırlıkla kapsanacak.
Sigara ise bir basamak geriledi ve ikinci sıraya indi. Sigaranın TÜFE’deki ağırlığı yüzde 4.57 düzeyinde belirlendi.
TÜİK’ten ağırlık güncellemesiyle ilgili olarak yapılan açıklamada, Avrupa Birliği İstatistik Ofisi’nin yayımladığı kılavuza uygun olarak bu yılki ağırlıkların belirlenmesinde pandemi etkisini yansıtabilmek için 2020 yılı hanehalkı tüketim harcamalarının esas alındığı vurgulandı.
Pandemi madde sepetine maske gibi yeni ürünlerin girmesi sonucunu da doğurdu. Bu yıl sepete ayrıca turşu ve kadın için sweatshirt eklendi, buna karşılık tere, erik, normal buzdolabı, karışım kumaşlar ve şofben listeden çıktı.
Otuz ürün endeksin yarısı
TÜFE’de en fazla ağırlığa sahip otuz kalem neredeyse yüzde 50’lik bir büyüklük oluşturuyor. Bu durum tüm yıllar için geçerli. 2021 için de ilk otuz mal ve hizmetin payı yüzde 49.7, kalan 385 kalemin payı yüzde 50.3 düzeyinde.
Bazı ürünlerin ağırlıklarında, ürünün niteliğinde ortaya çıkan belirgin değişikliklerden ötürü ciddi oynamalar olabiliyor. Bu yıl için örneğin benzinli otomobillerin payında gözlenen artış dikkati çekiyor.
2020 yılında ilk otuz arasında yer almayan yumurta, ayçiçek yağı ve domatesin bu kez ilk otuza girdiği gözleniyor. Bu da gıda maddelerinin fiyatındaki artışın tipik göstergesi.
GIDANIN PAYI DOKUZ YILIN EN YÜKSEK DÜZEYİNDE
TÜFE’de ana grup ağırlıklarında en dikkat çeken değişiklik kuşku yok ki gıda ve alkolsüz içeceklerin payındaki artış...
Gıda ve alkolsüz içeceklerin toplam TÜFE’deki payı 2012 yılında yüzde 26.12 düzeyinde oluşmuş, bu yıla gelinceye kadar söz konusu pay hep yüzde 25’in altında kalmıştı. Bu yılın ağırlıkları belirlenirken görüldü ki gıdanın payı çok yükselmiş.
Gıdanın toplamda geçen yıl yüzde 22.77 olan payı bu yıl için yüzde 25.94’e yükseltildi.
Vatandaş niye “Yandım Allah” diyor!
Her ne kadar TÜFE’deki değişim, TÜİK’in de ifade ettiği gibi, tek bir birey ya da belirli bir gelir grubunun harcamasındaki değişimi değil, ülke ortalamasını ifade ediyorsa da geniş kitleler, harcamalarının çoğunu gıdaya ayırdıkları için enflasyonu haklı olarak çok farklı algılıyor.
İşte en son örnek; ocak ayında TÜFE yüzde 1.68 artarken gıdadaki artış yüzde 2.48 oldu. Yıllık artış yüzde 14.97 düzeyinde gerçekleşirken gıdadaki yıllık artış yüzde 18.11'i buldu.
Her ne kadar gıdanın ağırlığı neredeyse yüzde 26’ya çıkarıldı ve 2021’de TÜFE buna göre hesaplanacaksa da, biliniyor ki dar gelirli kesim gıdaya çok daha fazla para ayırmak durumunda.
Vatandaş işte bu yüzden “Yandım Allah” diye feryat ediyor ya...
Bu konu da daha çok su kaldırır, değinmeye devam edeceğiz.
