Endeksten sıfır atmayın, Merkez Bankası'nın kafası karışıyor!

Borsa endeksinden iki sıfır atıldı, Merkez Bankası'nın elektronik veri dağıtım sistemi durumu henüz kavrayamadı!

Merkez Bankası eski endeks ile iki sıfır atılmış endeksi aynı kefeye koyup ortalama aldı ve temmuza ilişkin tüm veriler yanlış oluştu.

Borsa İstanbul’da 27 Temmuz’da endekslerden iki sıfır atıldı. Sadeleşme yönünde olumlu bir adımdı bu. Gerçi paradan altı sıfır atalı on yılı geçmiş olmasına rağmen hala o bol sıfırlı parayı dikkate alarak, trilyonlu, katrilyonlu konuşanlarımız da yok değil; dolayısıyla BİST’in binli düzeylere çekilmiş endeksine alışmamız da pek kolay olmayacak. Ama en azından yazarken, bir takım hesaplamalar yaparken artık eskinin endeksini kullanamayacağız, hele hele yeni endeksle harmanlayarak hiç kullanamayacağız.

Ya da biz öyle sanıyorduk. Bunu yapanlar olduğunu dün tesadüfen öğrendik.

Hem de bunu kim mi yapıyor, Türkiye’nin ekonomisine yön vermesi gereken kurumların başında gelen Merkez Bankası.

Elmayla armut nasıl toplanırmış, buyurun!

Bir çalışma yaparken BİST 100 endeksinin aylık ortalamasına ihtiyaç duydum. Merkez Bankası’nın elektronik veri dağıtım sisteminde (EVDS) bu verinin de olduğunu biliyordum. EVDS, BİST 100 endeksinin temmuz ayı ortalamasını 96.614 olarak veriyordu. Ama izlediğim kadarıyla endeks temmuz ayında sıfır atılana kadar 100 binin, sıfır atıldıktan sonra da binin altına hiç inmemişti. Şu durumda ay ortalaması nasıl 96.614 olabilirdi ki!

Kaç kez baktım, hayır; 100 binin ve binin altına bir gün bile inilmemişti. Hata bende değildi.

“Acaba Merkez Bankası eski endeksle yeni endeksi harmanlamak suretiyle mi aylık ortalamaya gitmiştir” diye düşündüm.

Olamazdı, Merkez Bankası gibi bir kurum istatistiğin “İ”sini bilen birinin bile yapmayacağı böyle bir hataya düşmezdi. Bu tam anlamıyla elmayla armudu toplamak olurdu çünkü.

Ama şeytan dürttü! O da ne, evet Merkez Bankası temmuzun 24’üne kadar olan dönem için 115 bin ile 120 bin arasında seyreden endeksi almış, son dört günün 1.100’lü düzeylerde oluşan endeksiyle toplamış ve aritmetik ortalama yoluyla 96.614’ü bulmuştu.

Merkez’in ilk hatası değil ki...

İnanılması zordu ama Merkez Bankası böyle bir hata yapmıştı. Gerçi Merkez Bankası için bu yeni bir durum değildi.

Daha önce de yurtdışı yerleşiklerin giriş çıkışlarına ilişkin verilerde aynı tarih için farklı hesaplama yöntemleri kullanarak birbirinden farklı sayılar açıklamış; yıllık işsizlik oranı hesaplamasında hata yapmış, ödemeler dengesinde bir döviz girişini metaveriyi düzeltmeden “olsa olsa buraya yazılır” diye yanlış kaleme yazmıştı.

Yanlış nereden kaynaklanıyor?

Bu kez de Borsa endeksinin ortalaması alınırken yanlış yapılıyordu. Çünkü sistemdeki verilerin düzeltilmesi yoluna gidilmemişti.

Bilgisayar da kendi kendine “şu tarihte iki sıfır atılmıştı, ben aylık ortalama alırken ona göre düzenleme yapayım” diyecek durumda herhalde değildi.

Biz Merkez Bankası’nın işini kolaylaştıralım istedik ve sıfır atılmış endeksi temmuz ayı başına kadar geri götürdük. Böyle yapınca olması gereken doğru endeks de ortaya çıktı.

BİST 100 endeksinin temmuz ayı ortalaması sıfır atılmamış hesaplamayla 117.438 düzeyinde.

Düzeltilmesi gereken çok endeks var

Merkez Bankası’nın hatası yalnızca BİST 100 endeksiyle sınırlı değil.

BİST 100’ün yanı sıra aynı hatanın yapıldığı sektörlere göre olan fiyat ve getiri endekslerinin de düzeltilmesi gerekiyor.