En kötü geride kaldı mı?

Enflasyonda en kötüyü yani zirveyi gördük mü? Matematiksel olarak öyle denilebilir. Yıllık enflasyon geçen ay yüzde 75’i aşarak 2022 Kasım ayından bu yana en yüksek düzeyini gördü. Bundan sonraki aylarda manşet enflasyon baz etkisinin eşliğinde teknik olarak gerileyerek daha düşük seviyelere gelecek. Yani en kötü geride kaldı ama “kötü” devam ediyor. Daha uzun bir süre de devam edecek gibi görünüyor.

Enflasyonun sıfatına dair birçok farklı sınıflandırma yapılıyor ancak ekonomistler genellikle enflasyonu; optimum, makul, yüksek ve hiperenflasyon olarak sınıflandırıyorlar. Bizim gibi bir ekonomi için eğer yüzde 1-3 arasında seyreden bir enflasyon varsa bu optimumdur. Eğer enflasyon yüzde 3 ila 10 arasında bir yerlerdeyse makul diyebiliriz. Yüzde 10-20 arasındaki enflasyon ise yüksektir, yani kötüdür. Yüzde 20’nin üzeri ise çok yüksektir, yani çok kötüdür. Bu tanıma göre Türkiye 2021 yılı sonundan bu yana enflasyonda en kötüyü yaşıyor. “Enflasyonda en kötü” aslında aritmetik bir ifade değildir, ekonomide ortaya çıkan bir dizi durumdur.

- Enflasyonda en kötü dünyanın en yüksek enflasyonuna sahip ülkeler listesinde ilk sıralarda yer almaktır.

- Enflasyonda en kötü aylık enflasyonun birçok ülkenin yıllık enflasyon oranından bile daha yüksek seyretmesidir.

- Enflasyonda en kötü düşük gelirlilerin kemer sıkmak zorunda kalmasıdır.

- Enflasyonda en kötü fiyat algılamasının bozulması ve nispi fiyat değişimlerinin artık ayırt edilemez hale gelmesidir.

- Enflasyonda en kötü belirsizliğin artması, kısa vadeciliğin ağır basmasıdır.

- Enflasyonda en kötü borçlanma maliyetlerindeki artış nedeniyle yatırımların olumsuz etkilenmesidir.

Enflasyonda baz etkisiyle Haziran’da hafif ve Temmuz, Ağustos ve Eylül'de ise sert düşüşler yaşayacağız. Her şey yolunda giderse Merkez Bankası tahminine göre enflasyon yılsonunda yüzde 38’e gerileyecek. Ama birçok ekonomist bu yılsonu için yüzde 40’ın üzerinde bir enflasyon tahmin ediyor. Mesela Mahfi Eğilmez’e göre “Kurda bir fırlama olmazsa yılsonu enflasyonu yüzde 45 dolayında gerçekleşecek gibi görünüyor.” Piyasanın TCMB anketine yansıyan beklentisi ise 12 ay sonrası için yüzde 33,2 ve iki yıl sonrası için ise 21,3.

Kısacası yıllık enflasyonun Haziran’dan itibaren gerileyecek olması bizi bir kutlama havasına sokmamalıdır. Erken kutlama tehlikelidir, sonu genellikle daha acı biter. Aslında biz haziran ayındaki yüzde 75,45’ten daha yükseğini 2022 yılının ikinci yarısında fazlasıyla görmüştük. Mesela 2022 Ekim ayında yıllık enflasyon yüzde 85,51 ile 1998 yılı Temmuz ayından bu yana en yüksek düzeyini gördü. Sonra geriledi ama yeterli parasal ve mali sıkılaşma gerçekleştirilemediği için tekrar yükseldi. Dolayısıyla doğru adımlar atılmaz, program sulandırılırsa aynı durumu tekrar yaşamamız için hiçbir neden yok.