En kıymetli sermaye zeka, dikkat ve iffettir

Meslek büyüğüm Prof. Kenan Mortan’dan geçen Pazar günü mesaj geldi:

- Türkiye İş Bankası, 26 Ağustos 2024 günü 100’üncü yılını kutlayacak. Ben 1984 yılında bankanın kurucu Genel Müdürü Celal Bayar’la söyleşi yapmıştım. O söyleşiyi, bankanın tarihçesi ile ilgili notlarımı 10 Ocak 2018’de yapılan söyleşide paylaştım. İşine yarayabilir.

Prof. Kenan Mortan’la İş Bankası ekibinin kendisiyle yaptığı söyleşide bir yandan Celal Bayar’la söyleşisinden notlar aktarırken, diğer taraftan sıklıkla bir kitaba vurgu yaptı:

• Türkiye İş Bankası Tarihi…

Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan Aralık 2001’de çıkan kitapta Proje Yöneticisi olarak Prof. Uygur Kocabaşoğlu, araştırmacılar listesinde de Doç. Güven Sak, Prof. Sinan Sönmez, Funda Erkal, Murat Ulutekin, Özgür Gökmen ve Nesim Şeker’in imzası vardı.

1924-1931 dönemini kapsayan “Cumhuriyet Banka Kuruyor” bölümünün ilk sayfasında ulu önder Mustafa Kemal Atatürk’ün su sözlerine yer verildi:

• İş Bankası kurumu, Cumhuriyet tarihinde ekonomi bakımından başlı başına yer alacaktır.
• Bu kurum, naçiz bir servetin bile ekonomik hayatta fert menfaatlerine hasrolunmayıp ulus menfaatine hasredilmesinden çıkabilecek büyük neticeleri, az zamanda ve bahusus yepyeni devlet kuruluşunun türlü inkılap güçlükleri içinde alemşumül bir surette fiilen göstermiştir.

Tekfen Vakfı’nın “365 Gün Atatürk-2024” takviminin 26 Ağustos 2024 tarihli sayfasında Türkiye İş Bankası’nın kuruluşu şöyle özetlendi:

• Cumhuriyet’in ilanından sonra sıra ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınmasını sağlamaya gelmişti. Ülke fakirdi. Ekonomiyi harekete geçirecek ticari ve sınai tesislerin hayata geçirilmesi için şiddetle sermayeye ihtiyaç duyuluyordu.
• Ülkedeki bankaların hemen hepsi yabancıydı. Bu nedenle 1923 yılında toplanan İzmir İktisat Kongresi’nde, yerli yatırımlar için gerekli krediyi temin etmek üzere ulusal bir banka kurulmasına karar verilmişti.
• Cumhuriyet döneminin özel sermayeli ilk büyük mali müessesesi olan İş Bankası’nın kuruluşu büyük zorluklar içinde gerçekleşti. Türklerin bir banka kurması fikrine pek çok kişi şüpheyle yaklaşıyordu.
• Özellikle yabancı bankacılar arasında, “Türkler bankacılık yapamaz” düşüncesi hakimdi. Bankanın 1 milyon liralık sermayesini bir araya getirmek de kolay olmamıştı.
• Sermayenin önemli bir bölümü, Hintli Müslümanların Kurtuluş Savaşı sırasında gönderdikleri yardımın arda kalan kısmından sağlandı. 250 bin lirası ise bizzat Atatürk tarafından karşılandı.

Sayfada Atatürk’ün 26 Ağustos 1924’te bankanın İdare Meclisi üyelerini zorluklarla mücadele konusunda cesaretlendirmek için yaptığı şu konuşma aktarıldı:

• Sermayenin azlığına bakarak cesaretiniz kırılmasın. Böyle kurumlar için en kuvvetli sermaye zeka, dikkat, iffettir; teknik ve metodik çalışmayı bilmektir.
• Bu inançla işe sarılın, mutlaka başarırsınız. Bu işte başarı kazanmayı, şahsi onur meselesinden daha ileri, milli gurur, milli onur meselesi yaparsanız, çalışmak için, amacınıza ulaşmak ve daha yükselmek için muhtaç olduğunuz ateşi, enerjiyi yüreklerinizde bulacaksınız.

Türkiye İş Bankası, önceki akşam 100’üncü kuruluş yıldönümünü Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Bali ve Genel Müdür Hakan Aran’ın ev sahipliğinde Tersane İstanbul’da 3 bin kişilik davetle kutladı…

İş Bankası, Atatürk’ün koyduğu hedefler doğrultusunda kurulduğu ilk yıllardan itibaren ekonomiye damga vuran kuruluşlara, işlere imza attı.

1925 yılında Anadolu Sigorta’nın, 1929’da Milli Reasürans’ın, 1935’te bugün dünya devi olan Şişecam’ın kuruluşu, İş Bankası’nın hedeflerine uygun yol aldığının nişanesi oldu.

Nice 100 yıllara…

Bakanlığı bırakıp banka genel müdürü olur musun?

Mahmut Celalettin (Bayar) Bey’in Mübadele, İmar ve İskan Vekili (Bakanı) olduğu günlerdi. Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk, 1924 yılında Bayar’a sordu:

- Bir banka kursak nasıl olur? Bu iş sana heyecan verir mi? Sever misin bu işi?

Bayar yanıtladı:

- Evet severim. Bu iş bana heyecan verir.

Atatürk sürdürdü:

- Sen şimdi bu işi üzerine alıyor musun?

Bayar, ikiletmedi:

- Evet, alıyorum.

Atatürk, şu koşulu ortaya koydu:

- O zaman Vekilliği (bakanlığı) de, icap ederse mebusluğu da bırakacaksın.

Bayar, kabul etti:

- Tabii, vekilliği bırakırım. Vekillikle banka müdürlüğü bir arada yürümez.

Atatürk duygulandı:

- O halde bu iş oldu…

Yatırım katlandı, 1.4milyar doları buldu, 1.4 milyar da devlete ödeyeceğim

Türkiye İş Bankası’nın 100.  Kuruluş yıldönümü buluşmasında APS Giyim’in Kurucusu Osman Benzeş’le sohbet ederken Tersane İstanbul projesini hayata geçiren FTG Development Kurucusu Fettah Tamince yanımıza geldi.

Benzeş, Tersane İstanbul’un ilk oteli Rixos’ta gerçekleşen buluşmaya ulaşmada yaşanan zorlukları dile getirip sordu:

- Bu kadar büyük projenin tek girişi mi var?

Tamince yanıtladı:

- 3 ayrı noktadan giriş olacak.

Davetli sayısına işaret etti:

- Türkiye İş Bankası yönetimiyle ilk görüştüğümüzde davetli sayısı 1500 gibi görünüyordu. Şu anda burada 3 bin davetli var. Hangi mekana bu kadar insan aynı anda  girse sıkıntı yaşanır.

Tamince’ye projenin yatırım bedelini sordum:

- Başlangıçta ne kadarlık bir yatırım planlıyordunuz? Sapma var mı?

Önce kısa yanıt verdi:

- Var, tam ikiye katlandı…

Sürdürdü:

- 700 milyon dolarlık yatırım planımız vardı. 1.4 milyar dolara çıktı. Projemizde 4 otel var. İkincisi kısa süre içinde hizmete girecek. İkinci otelimizle yepyeni markamızı lanse edeceğiz. Diğer iki oteli dünyanın önde gelen markalarının şemsiyesi altına girecek.

Osman Benzeş, proje alanının tapusunu merak etti, Tamince gülümsedi:

- Tapu 49 yıl boyunca bende. Süre inşaatla birlikte başladı. İnşaat için 4 yıllık süre öngörülmüştü.

Devlete ödeyeceği toplam kirayı paylaştı:

- Buraya 1.4 milyar dolarlık yatırım yaptım. Devlete kira bedeli olarak da 1.4 milyar dolar ödeyeceğim. Yıllık kira bedelimiz 30 milyon dolar olarak belirlenmişti.

Bu noktada kurların ulaştığı düzeye işaret etti:

- Biz ihaleyi kazandığımızda dolar 2.1 lira dolayındaydı. Şimdi 34 lira. Ortaya çıkan farkı görüyor musunuz?

Proje kapsamında iki de müze olduğunu kaydetti:

- Koç Müzesi, grubun kuruluşunun 100’üncü yılında hizmete girecek. Ayrıca burada bir de Recep Tayyip Erdoğan Müzesi açılacak.

Tamince’ye ortağını sordum, şu yanıtı verdi:

- Bütün yük benim sırtımda…