Emekli enflasyona nasıl mı ezdirildi, buyurun kanıtı!
Daha çok yıl ortasında ve yıl sonunda olmak üzere altı ayda bir gündeme gelen ve bu dönemlerde yoğun olarak konuşulan bir konu var. Memur ve emekli maaşlarında yapılacak iyileştirme. İktidarlar bu iyileştirmeyi “zam” olarak ifade etmeyi tercih eder, oysa yapılan artışın bir kısmı, hem de önemli bir kısmı geride kalan dönemin enflasyon farkıdır.
Konu doğal olarak son günlerde yine gündemde. Bugün SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin maaşında yapılan iyileştirmeye detaylı olarak bakacağız. Bu iyileştirme ileri sürüldüğü gibi enflasyonun üstünde mi, yoksa tersi mi? Memur emeklilerinin maaşlarında yapılan iyileştirme farklı bir yöntemle hesaplanıyor ve o konu bugünkü yazı kapsamında bulunmuyor.
Şimdi adım adım gidelim...
Emeklinin 2022’nin sonu itibarıyla ideal maaşı aldığını varsayalım. Geçmişe ait hiç enflasyon farkı bırakılmamış, her şey dört dörtlük ilerlemiş ve 2023 ile birlikte yeni bir başlangıç yapılıyor, beyaz bir sayfa açılıyor. Emeklinin enflasyondan yana şikayeti de yok, ne kadar enflasyon olursa maaşı da o kadar artmış.
2023’e bu şekilde giriliyor. Emeklinin 2023'ün ilk yarısındaki maaşı, geçmiş yıl enflasyon farkı verilerek 100 liraya çıkarılmış. Emekliye ocak ayında 100 lira maaş verilecek ve bu maaş altı ay boyunca geçerli olacak.
Haziran bitiyor, yaklaşık yüzde 20 enflasyon var, emekliye bu fark veriliyor, üstüne 5 puan daha ekleniyor ve maaş 100 liradan 125 liraya çıkıyor. (Enflasyonu ve ek artışı yuvarlıyoruz, ancak artış toplamı yüzde 25.)
Emekli yılın ikinci yarısında altı ay boyunca 125 lira alıyor.
Aralık ayı bitince ikinci yarıdaki yüzde 37.57’lik enflasyonun maaşlara yansıtılacağı, bunun üstüne 5 puanlık daha artış yapılacağı ve 2024’e girilirken toplam artışın yüzde 42.57 olacağı açıklanıyor.
Emeklinin kendi yaptığı hesap...
Emekli kendi kendine “2024 yılı bir yana, acaba bana verilen artışlar 2023 enflasyonunu karşıladı mı” diye sorup bir hesap yapıyor:
“İlk altı ay 100 liradan 600 lira, ikinci altı ay 125 liradan 750 lira olmak üzere 1.350 lira maaş aldım.
Benim maaşım altışar aylık dönemlerde sabit kalırken enflasyonu her ay hissettim. 2023’e maaş ve enflasyon 100 olarak başlamıştı. TÜİK’in hesapladığı TÜFE’ye göre maaşım her ay enflasyon kadar artsaydı alacağım para 1.583 lira olacaktı. Yani ben 2023’te aylık ortalama 113 lira aldım, oysa enflasyona göre aylık ortalamamın 132 lira olması gerekiyordu. Ben enflasyona yenilmişim, bunu zaten yaşıyordum da işte sayılar da bunu gösteriyor.”
Hesap ortada!
Bu sayılara itiraz eden çıkar mı bilmem. Çıkarsa da itirazlarının neye olduğunu bilmek isterim.
Çünkü aylık enflasyon olarak TÜİK’in TÜFE verilerini kullanıyoruz. Yani resmi enflasyonu. Bu hesaplamanın gerçek enflasyonu yansıtmadığı yolundaki görüşleri de bir kenara koyuyorum.
Emekli maaşında 2023’e temiz bir sayfa açılarak ve geçmişten hiç fark kalmadığını varsayarak girildiğini öngörüyoruz.
Yalnızca 2023’e bakıyoruz ve emekli enflasyonla paralel bir maaş uygulansa aylık ortalama 132 lira kazanabilecekken cebine ancak 113 lira girmiş.
Başlangıç maaşının 100 lira değil de 10 bin lira olduğunu varsayalım. Şu durumda fiilen ödenen aylık ortalama maaş 11.300 lira. Oysa enflasyona göre gidilse ödenmesi gereken ortalama maaş 13.200 lira olacaktı. Yani aylık 1.900 lira eksik ödemeden söz ediyoruz.
Yüzde 15 kayıp var, tartışmasız!
Hani hep “Emekliyi enflasyona ezdirmedik” deniliyor ya, hayır, ezdirdiniz, işte somut ve tartışılmayacak veriler ortada.
2023’ün ortalama maaşı 113 lira, enflasyona göre olması gereken maaş 132 lira ve yüzde 14.4 oranında kayıp var.
Çok iddialı söylüyorum:
“Eğer emekli maaşının enflasyonun altında kalmadığını söyleyip bunu kanıtlayabilen varsa köşem açık! Buyursun verileriyle gelsin!”
Bir aylığına eşitlik sağlanacak
SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin maaşlarında 2023’ün ikinci yarısındaki enflasyona 5 puan daha eklenip yüzde 42.57 artış yapılacak ya, bu artışla birlikte geçen aralıkta 125 lira olan maaş 178 liraya çıkacak.
Maaş 178’e çıkarken enflasyona göre olması gereken maaş da ocak ayı enflasyonunun yüzde 8 olması halinde 178’e ulaşacak.
Yani emekli maaşı bir aylığına enflasyonu yakalamış olacak. Ama bu, geçen yıldan ve önceki yıllardan devretmekte olan enflasyon farklarının yok olduğu anlamına gelmeyecek.
