Elektrikte kesintisiz düşüş ne anlatıyor?
Yanlış anlamayın, düşen fiyatlar değil tüketim ve dolayısıyla da üretim.
İsterseniz önce biraz geriye gidelim.
Elektrik üretimi sektörü son yıllarda en hızlı büyüyen alanlardan biri. Devlet 2000’lerin başından itibaren sıfırdan santral projesi geliştirmeyi özel sektöre bırakmıştı. Yeni tesislerin yap-işlet- devret ve yap-işlet modeliyle özel sektör eliyle kurulması benimsenmişti. Kamunun elindeki üretim tesisleri de satış yoluyla özel sektöre devrediliyordu.
Elektrik üretim kapasitesinin artması olumlu değerlendiriliyordu. Çünkü Türkiye ekonomisinin uzun vadede büyümesi, dolayısıyla enerji talebinin de yükselmesi öngörülüyordu. Nitekim sağlanan teşviklerin de etkisiyle sürekli artan elektrik üretim gücü 104 bin MW’nin üzerine çıktı. Yani son 20 yılda yaklaşık üçe katlandı.
Ancak Türkiye’de 2022 yılında elektrik üretimi (dolayısıyla tüketimi) yüzde 1.7 geriledi. 2023 yılının başından bu yana açıklanan verilere baktığımızda elektrik tüketiminin aşağı yönlü bir seyir izlediğini görüyoruz. Biraz daha geriye giderek baktığımızda Türkiye’de elektrik tüketim miktarının Haziran 2022’den bu yana sürekli gerilediğini anlıyoruz. Bu aşağı yönlü seyir, Temmuz 2022 döneminde, elektrik tüketimi bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 6.39 gerilemesiyle başlamış. Elektrik tüketimindeki düşüş Ağustos 2022’de yüzde 2.49 ile devam ederken Eylül 2022’de yüzde 0.86 ile yavaşlamış. Ancak izleyen aylarda bu düşüş hızlanmış ve Ekim’de yüzde 3.51, Kasım’da yüzde 6.17 olan gerileme, Aralık 2022’te yüzde 7.08’le zirve yapmış. 2023’e girildiğinde bu oran düşüş gösterse de Nisan ayında yeni bir zirveyi görmüş. Elektrik tüketiminde ilk dört aydaki düşüş oranları sırasıyla yüzde 3.80, yü de 4.01, yüzde 7.15 ve yüzde 8.26 olarak kayıtlara geçmiş.
İyi de ne oluyoruz?
Uzun yıllardır elektrik üretim kapasitesi ve enerji tüketimi sürekli artan Türkiye neden bir yıla yakın bir süredir daha az elektrik talep etmiş? Bu soruya genel ve tek bir cevap vermek gerekirse, ekonomik faaliyetlerin yavaşladığını söylemek mümkün.
Gönül ister ki, enerji verimliliği konusuna ağırlık verildiği, daha az enerjiyle daha yüksek üretim yapılabilir hale geldiği için tüketim azalsın. Enerji talebindeki azalışta hiç kuşkusuz verimliliğin de payı vardır. Ancak kesintisiz bir düşüş grafiği, asıl cevabın üretim faaliyetlerindeki düşüşten kaynaklandığı gerçeği ile karşı karşıya kalıyoruz.
Peki nereye varacak bu işin sonu?
Bu soru biraz makro ekonomik gelişmelere dair tahminlerle birlikte cevaplanabilir. Ancak yaşananların elektrik üretimi sektörüne girmiş ve girmeyi düşünen aktörlere çok şey anlattığı kesin. Bu alanda faaliyet gösterenlerin ya da göstermeyi düşünenlerin aklından çıkarmaması gereken noktalardan biri şu: Ekonomik büyüme sınırsız, talep artışı da sonsuz değil. Hele bu alandaki yatırımların geri dönüş sürelerinin çok uzun olduğunu da unutmazsak, rakamların dilini anlamak daha da önemli hale geliyor. Peki nereye gider bu sektör ve nasıl davranmalı? Bu sorunun cevabı başka yazıların konusu olsun diyelim.