Elektrikli 70 milyon Euro getirdi, otonom otobüsü Norveç’te resmen yola çıktı
KARSAN’da CEO’luk görevine 2016 yılında başlayan Okan Baş, 2017 yılında birlikte çalıştığı yönetim ekibine planını açtı:
- Bizim otobüste farklı bir şeyler yapmamız lazım. Aksi halde rekabette çıtamızı yükseltemeyiz.
Ekibiyle şu kararı verdi:
- Sektörde daha çok 12 metre otobüsleri elektrikli yapmaya yönelenler var. Biz öncelikle, 6 metrelik “Jest” ile 8 metrelik “Atak”ı elektrikli yapıp ticarileştirelim. Böylelikle pazarda kendimize yer açma şansımızı artırırız.
Ekibiyle verdiği kararı Karsan Yönetim Kurulu Başkanı İnan Kıraç’ın onayına sundu. Kıraç, Baş’ın planına yeşil ışık yaktı:
- Otomobilde elektrikli araç yarışı iyice kızışmış durumda. Otobüste, özellikle 6 ve 8 metrede kendimize alan açabiliriz. Çalışmalarınıza başlayın.
Karsan, 2018 yılında “e-Jest”i Münih’te, BMW’nin özel test alanında tanıttı, 2019’da da 8 metrelik “e-Atak” devreye girdi. Elektrikli otobüs ihracatı önce “e-Jest” ile başladı. 8 metrelik “e-Atak” da arkasından geldi.
2020 yılının ilk aylarında, tam pandeminin başladığı günlerde Dr. Ali Peker ve Dr. Kerem Par’ın kurucu liderleri arasında yer aldığı, Yönetim Kurulu Başkanlığını Tuncay Kamil Güçlü’nün yürüttüğü Adastec (Automated, Shared, Connected) Karsan’ın kapısını çaldı:
- Otonom araç (sürücüsüz) yazılımı konusunda önemli yol aldık. Elektrikli otobüsünüzü “otonom”a dönüştürecek yazılımı, programı devreye sokmaya hazırız.
San Francisco merkezli Adastec, “otonom araç yazılımı ve programlaması” konusunda farklı ana üreticilerin kapısını çalsa da, Karsan’da ilk adımları atma şansı yakaladı.
Karsan CEO’su Okan Baş ve ekibi ile Adastec’in kurucuları Dr. Peker ile Dr. Par’ın yönettiği ekip kol kola girdi, 8 metrelik “e-Atak”ın “otonom” (sürücüsüz) versiyonunu yollara çıkacak noktaya taşıdı.
Karsan “e-Atak otonom” 8 metrelik otobüs önce fabrikada yola çıktı. Ardından Michigan Üniversitesi (ABD) kampüsünde devreye girdi. Karsan, bir otonom otobüsü de Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ne hediye etti. Sonra Romanya’daki Teknopark’ta Ar-Ge faaliyetlerinde kullanıma sunuldu.
Derken Norveç’in Stavanger kentinde şehiriçi ulaşım hizmeti veren Kolumbus, Karsan’ın otonom “e-Atak”ının dünyadaki ilk alıcısı oldu. Otobüs, Norveç Ulaştırma Bakanı Jon-Ivar Nygard’ın katıldığı törenle Stavanger’de şehiriçi ulaşım hizmeti vermeye başladı. Bir adet de Fransa’daki şehir içi otobüs operatörü Keolis aldı.
Stavanger’deki törene Karsan CEO’su Okan Baş’ın daveti üzerine 3 meslektaşımla birlikte katıldım. Baş, Avrupa’da bir ilki gerçekleştirdiklerini belirtti:
- “Karsan Otonom e-Atak”, Avrupa’da şehir içinde ilk yolcu taşıyan otonom teknolojili otobüs oldu.
Baş, Karsan’da dönüm noktasının 2017-2018 dönemi olduğunu vurguladı:
- Bu işin elektrikliye döneceği kafamda netti. Diğer şirketlerden bir adım önde olmalıydık. 2018’de BMW ile anlaşma imzaladık. Kendi araçları için ürettikleri batarya paketini farklı projelere de satıyorlardı. BMW i3’te kullanılan batarya paketini almaya başladık.
BMW ile işbirliğine gitmelerinin nedenini şöyle açtı:
- BMW dünyada bilinen, güvenilen bir marka. Biz de yeni bir markayız ve kendimizi tanıtmaya çalışıyoruz. Dolayısıyla BMW gibi bir markayla yola çıkmanın iyi bir başlangıç olacağını düşündük.
İlk yıl 60 “e-Jest” sattıklarını bildirdi:
- Sonra 8 metrelik “e-Atak” ile toplam elektrikli otobüs satışımız kısa sürede 110 adete yükseldi. Onlara 10, 12, 18 metrelik “e-ATA” eklendi. Elektrikli otobüs satışımız 2022 yılı başında 300 adedi geçmiş oldu.
Şu noktanın altını çizdi:
- Aslında son 3 yılda, 2019-2021 döneminde Türkiye’nin elektrikli minibüs-otobüs ihracatının yüzde 90’ına yakınını biz yaptık. 6 metrede Avrupa’daki elektrikli minibüs pazar payımız yüzde 51 civarında. “e-Atak” da yüzde 30 payla Avrupa’da sınıfının lideri oldu.
Avrupa’da 6’dan 18 metreye kadar tam ürün gamını yüzde 100 elektrikli minibüs-otobüsü şehir içi ulaşıma sunan tek marka olduklarını savundu:
- Elektrikli minibüs-otobüs ihracatında toplam gelirimiz 70 milyon Euro’yu buldu. Sadece bu yıl teslim etmek üzere 310 adet de sipariş var elimizde. Yani, 3 yılda sattığımızı bir yılda teslim edeceğiz.
Türkiye, “elektrikli TOGG”un yollara çıkacağı günü heyecanla beklerken, minibüs ve otobüste elektrikli dönüşüm hızlanmış görünüyor. Karsan’ın tek başına 70 milyon Euro’luk ihracat geliri bunu gösteriyor.
Norveç’te hizmete giren “Otonom e-Atak”la sağlanan başarı, Türkiye’yi gururlandırıyor…
Çevresine 20 santim yaklaşan her cisim sert fren yaptırıyor
STAVANGER’de 8 metrelik “Karsan Otonom e-Atak”ın yolculu ilk hizmet seferine Norveç Ulaştırma Bakanı Jon-Ivar Nygard, Karsan CEO’su Okan Baş, Adastec Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Kamil Güçlü, Adastec CEO’su Dr. Ali U. Peker, Adastec Kurucusu Dr. Kerem Par, Karsan İhracat Grup Müdürü Çağdaş Adıyeke, Adastec CSO’su (Güvenlik Bölümü Başkanı) Ali İhsan Danışman’la birlikte katıldık.
İlk seferin yapıldığı saatlerde Stavanger’e iki dev kruvaziyer gemisi yanaşmış, yolcuları trafiğe açık rıhtım caddesinde dolaşmaya başlamıştı.
Dolayısıyla “Otonom e-Atak”, önüne, yanına, yakınına yayalar yaklaştıkça, kameraları, sensörleri onları algıladıkça sıklıkla sert fren yaptı.
8 metrelik otobüsün duraklara yanaşması, yolcu indirme-bindirme anonsları uyumlu, düzenliydi. 2-3 kilometrelik tur sonrası hareket noktasına döndük.
“e-Atak”ın otonoma dönüşümünde imzası olan Adastec’in kurucusu ve CEO’s Dr. Ali U. Peker’e takıldım:
- Hocam, iyi ki ayakta yolcu almadılar. Şehir içi otobüste ayakta da yolculuk yapılıyor. Bu kadar sert frende her seferinde ayaktaki yolcular sıkıntı yaşar. Araç daha yumuşak fren yapamaz mı?
Peker, otobüsün çevresindeki kameraları, LİDAR sensörleri, tepesindeki termal kamerayı işaret etti:
- Sensörler, kameralar, otobüsün herhangi bir noktasına dışarıdan yaklaşan olduğunda, mesafe 20 santim kaldığı anda durmaya ayarlanmış durumda. İlk sefer sırasında yoğun yaya trafiği vardı ve kaldırım dışına çok taştılar. Yoksa bu kadar sıklıkla sert fren olmuyor.
Stavanger kent yöneticilerinin tur sırasındaki izlenimlerini aktardı:
- Daha önce farklı otonom araçlarla burada test sürüşleri yapmışlar. O araçlar, yayaları gördükçe durup kalmış, bir daha hareket edememiş. Bizde öyle olmuyor. Araç sert fren yapsa da riskin uzaklaşmasıyla yeniden hareket ediyor.
“Otonom e-Atak”la top tresti de yaptıklarını kaydetti:
- Aracımız kendisine doğru gelen futbol, basketbol topu algılayınca hemen duruyor. Çünkü, o topun arkasından koşan bir çocuk olabileceği olasılığı dikkate alınarak programlanmış durumda.
Kurallar gereği tedbiren şoför koltukta oturuyor
ADASTEC kurucusu ve CEO’su Dr. Ali Ufuk Peker, Stavanger’de 5 kilometrelik güzergahta seferlerine başlayan “Otonom e-Atak”la ilgili şu bilgiyi paylaştı:
- Bu araç, “Seviye 4 Otonom” teknolojiyle donatıldı. Gece veya gündüz, her türlü hava koşulunda 50 km/s hızla otonom sürüş gerçekleştirebiliyor.
Tur sırasında şoför koltuğunda sürücünün oturduğu dikkatimizi çekti, sorduk, Karsan CEO’su Okan Baş yanıtladı:
- Norveç dahil Avrupa’da mevzuat şimdilik şoförün tedbiren koltukta oturması şeklinde düzenlenmiş durumda. Şoför sürüşe müdahale etmiyor.
Baş, “Seviye 5 Otonom”da sürücü koltuğunun da ortadan kalkacağını belirtti:
- Otonom araçlarla ilgili dünyanın birçok ülkesinde mevzuat tam netleşmiş değil. Otonom araçlardaki bir sonraki aşamada sürücü koltuğu ve direksiyon olmayacak.
Sırada hidrojen ile çalışan otobüs var
KARSAN CEO’su Okan Baş, 2016 yılında göreve geldiğinde şirketin cirosunun 800 milyon lira düzeyinde olduğunu anımsattı:
- 2021 yılını 2.1 milyar lira ciro ile kapattık. Ciromuz her yıl büyüdü. 700-800 kişilik istihdam söz konusuydu. 1200 kişiye çıktık. Bu yıl sonu 2 bini buluruz. Ar-Ge’miz yoktu, şu anda 120 kişi Ar-Ge merkezinde çalışıyor.
Şirketin borçluluk durumunu sorduk, anlattı:
- Ben göreve geldiğimde 330 milyon Euro borç vardı. 8 yıl boyunca yılda 20-25 milyon Euro zarar etmişti. Borç 110 milyon Euro’ya düştü. Rasyolar düzeldi.
Bir taraftan ABD’ye “e-Jest” satma hazırlıkları yaparken, diğer yandan farklı projeler üzerinde çalıştıklarını bildirdi:
- Sırada hidrojenli minibüs-otobüs var. Bu yılın sonunda ilk ürünümüzü çıkarabiliriz.