Ekonomide sert iniş endişesi
Zayıf ISM ve tarım dışı istihdam verisi sonrası ABD ekonomisinde sert iniş endişesi artıyor. Enflasyon gerilerken ekonomide yumuşak iniş senaryosunu fiyatlayan piyasalar zayıf istihdam verisine sert bir satış dalgası ile cevap verdi.
ABD tarım dışı istihdam verisi 114bin iş ile 175bin civarındaki beklentilerin çok altında geldi. Önceki iki ayın verisinde de 29bin aşağı yönlü revizyon yapıldı. Ücret artışının aylık yüzde 0,2 ile yüzde 0,3 civarındaki beklentinin altında gelmesi piyasaları teselli etmek için yeterli olmadı. ABD endeksleri yüzde 3,0’e yakın kayıpla 2022 Ekim istihdam verisinden sonra en sert istihdam tepkisini verdi.
Aslında satış dalgası ABD verisinden çok daha önce perşembe günü Japonya’da başladı. Nikkei hisseleri BOJ faiz artışı sonrasında iki günde yüzde 9’dan fazla düşüş ile 2011 yılındaki tsunami sonrası en ağır kaybını yaşadı.
Benzer gelişmeler emtia piyasalarında da yaşanıyor. Brent petrol son bir ayda yüzde 12 kayıp ile sene başından beri gördüğü en düşük seviyesinde. Kaybın üçte birinden fazlası geçen hafta zayıf ABD ve Çin verileri sonrasında gerçekleşti.
En büyük dış ticaret ortağımız Avrupa üçüncü çeyrekte durgunluk bölgesine geçti. Avrupa Birliği’nin ağır topları Almanya, Fransa, İtalya imalat sanayi sert yavaşlıyor. Merkezdeki yavaşlama Polonya, Çekya gibi gelişmekte olan Avrupa ülkelerini de sert daralma bölgesine çekti.
Bu gelişmeler kaçınılmaz olarak Türkiye ekonomisinde sert bir yavaşlamaya neden oluyor. Temmuz ayı PMI imalat sanayi verisi 47.2 ile sert yavaşlama sinyali verdi. Önceki aylarda büyüme sinyali veren SAMEKS bileşik endeksi 45.6 ile sert yavaşlama sinyali vermeye başladı.
Bu gelişmeler Türkiye ekonomisi için ne anlama geliyor. Uygulanan ekonomik programın ana unsurları arasında yer alan dışa dönük dengelenme, maliye politikasının normalleşmesi ve yapısal reform hedeflerini gerçekleştirmek zorlaşıyor.
Yavaşlayan ve küresel ticaret savaşlarının tırmandığı bir dünya Türkiye ekonomisinde dışa dönük dengelenme hedefini zorlaştırır. Yavaşlayan bir Türkiye ekonomisi bütçe açığının kapatılmasını ve yapısal reformların hayata geçirilmesinin önünde bariyer oluşturuyor. Sıkılaştırıcı politikaların devamlılığı konusunda şüpheye yol açıyor.
Dünya ekonomisinin ve Türkiye’nin yavaşlaması dezenflasyon sürecini destekler mi? Bu sorunun cevabı politikacının vereceği tepkiye bağlı. Ankara ekonomideki yavaşlamaya rağmen enflasyon ile mücadelenin arkasında durursa dezenflasyon süreci hızlanır.
Geçmişte böyle bir dönem var mı? Yakın tarihte destekleyici bir örnek yok. 2001 krizi sonrasında dezenflasyon süreci büyümeye sekte vurmadan yapılmıştı. Uygulanan daraltıcı maliye ve para politikaları risk primini düşürerek büyüme üzerinde olumlu etki yaratmıştı.
2009 küresel krizinde Ankara enflasyonun belini kırmak için tarihi bir fırsat yakalamıştı. Ancak ekonomide yavaşlama ve finansal istikrarsızlık endişesi yüzünden bu fırsat kullanılmadı. Genişleyici politikaların sonucunda ilerleyen yıllarda büyüme rekorları kırıldı. Bu kez durum farklı olur mu? Bu sorunun analitik bir cevabı yok.
Toparlayalım. Ekonominin sert bir şekilde yavaşladığını gösteren veriler hisse senedi ve emtia piyasalarında sert satışa yol açıyor. Tahvilde ise tam tersine güçlü kazançlar söz konusu. Bu eğilimin kısa vadede devam etmesini ve maalesef gelişmekte olan ülkelere paralel Türkiye piyasalarını da olumsuz etkilemesini bekliyoruz.
Cuma günü Borsa İstanbul’da banka hisselerinde yaşanan sert satış ve Türk lirasında gelişmekte olan ülkelere göre daha sert kayıp, kısa vadede Türkiye varlıklarının da küresel riskten kaçış dalgasından olumsuz etkileneceğini gösteriyor.
Türkiye piyasalarında dünya piyasalarında olduğu gibi hisse ve tahvil arasında bir ayrışma yaşanır mı? Emin değiliz. Gelişmiş ülke borsalarında tahvil piyasası durgunluk ortamında emin liman olarak görülüyor. Gelişmiş ülkelerde ise küresel risk iştahına ve ülkenin uyguladığı programa olan güvene bağlı olarak tahvilde yön belirleniyor. Ankara ekonomide yavaşlamaya rağmen uygulanan programın arkasında durursa yavaşlayan bir ekonomide kısa vadede tahvil hisseye göre daha iyi performans gösterebilir.