Ekonomide öncü göstergeler zayıflıyor
Geçen hafta kredi kartı toplam harcamaları 22.6 milyar TL azalırken işlem adedi 7.6 milyon adet arttı. İşlem sayıları artarken harcama tutarının düşmesi işlem başına düşen harcamalarının azalmasına neden oldu. Karşılaştırmayı 11 Ekim 2024 ve 4 Ekim 2024 tarihlerindeki kartlı alışveriş toplamı ve adetleri ile yaptık. İşlem başına işlem adedi geçen 4 Ekim haftasında 946 TL iken bu hafta 862 TL’ye düştü ve son 3.5 ayın en düşük seviyesinde. Yine market harcamaları da azalarak işlem başına adet 459 TL’den 449 TL’ye geriledi. Yani marketlerden yaptığımız alışverişin sepet ortalaması 449 TL oldu. Harcama eğilimindeki bu azalmanın trend oluşturup oluşturmadığını önümüzdeki haftalarda göreceğiz.
Şirketler tarafına baktığımızda 30 Haziran 2024 tarihi itibariyle BİST 100’de bilanço ve gelir tablosunu açıklayan firmaların analizini geçen yılın aynı dönemine göre yaptığımızda,
• 88 firmadan 48’nin satışı azaldı.
• 95 firmadan 57’nin esas faaliyet karı azaldı.
• 88 firmadan 47’nin FAVÖK’ü azaldı.
• 98 firmadan 56’nın net karı düştü.
Bankacılık sektöründe karlılık azalıyor. Ağustos 2023’te 350.6 milyar TL olan net kar yüzde 9,2 artarak 382.8 milyar TL olmuştur. Ağustos enflasyonunun yüzde 51,9 olduğunu dikkate aldığımızda reel artış – yüzde 28,1’dir.
TBB verilerine göre karşılıksız çekler adet ve tutar olarak hızlı artıyor. Eylül 2023 ile Eylül 2024’ü karşılaştırdığımızda
• 2023'ün ilk dokuz ayda karşılıksız çek adedi 104.009 iken 2024 ilk dokuz ayda yüzde 89.5 artarak 197.050 adede ulaşmıştır.
• Geçen yılın ilk dokuz ayında karşılıksız çek tutarı 35.6 milyar TL iken bu yılın ilk dokuz ayında yüzde 245 artarak 122.9 milyar TL’ye ulaşmıştır.
Benzer trend senetlerde de var. Türkiye Bankalar Birliği verileri ağustos ayına ait. Ağustos 2023 ve Ağustos 2024 karşılaştırdığımda 147.372 adet protesto olan senet adedi yüzde 3,1 artarken tutar bazında yüzde 183 artarak 26.9 milyar TL’ye ulaşmıştır.
Haziran 2024’ten sonra hareketlenen tahsili gecikmiş alacaklar geçen hafta itibariyle yüzde 1,74 oldu. Geçen yıl haziranda bu oran yüzde 1,53 idi.
Sonuç olarak, bireylerde ve şirketlerde TGA (tahsili gecikmiş alacaklar) artıyor, kart harcamaları düştü, karşılıksız çek ve senetler artıyor, şirketlerin satış ve karlılıkları düşüyor ve İSO’nun hazırladığı PMI endeksi eylülde 44 gerçekleşti. Yine İSO ihracat iklimi endeksi yılbaşından bu yana en düşük seviyesi olan 50.5 seviyesine gerilemiş oldu. Bu öncü göstergeler işlerin biraz daha zorlaşacağının sayısal öncüleridir. Faizler 2025’in ikinci çeyreğine kadar yüksek seyredecek. Ancak faizler düşse de bizim öngörümüz yüksek reel faizler 2025 yılında devam edecek. Bizim görüşümüz 2025 yılında farklı bir makroekonomide iş yapacağız. Verimlilikten yurt dışı satışa, maliyetlerde tasarruftan sermayemizi en etkin kullanmaya kadar bir dizi önlem almak gerekir. Artık ucuz bir ülke değiliz ve değerli ürün ve hizmet üretmemiz lazım.