Ekonomi büyürken şirketler dünyası ne yaptı?
Türkiye İstatistik Kurumu ile Merkez Bankası’nın idari kayıtlara dayalı Şirket Bilançoları çalışması, reel sektördeki gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek açısından önemli bir kaynak. Bugün 2022 yılında ekonomi yüzde 5,53 büyürken reel sektörde şirketleşme ve istihdamda ne yönde gelişmeler olduğuna bakacağız.
● 2022 yılında araştırma kapsamına giren firma sayısı 42 bin 838 ve yüzde 4,56 artarak 983 bin 182’ye çıktı. Bu firmalardaki kayıtlı çalışan sayısı ise 402 bin 472 kişi ve yüzde 3,34 artarak 12 milyon 448 bin 338’e çıktı.
● İstihdam artış oranı, firma sayısı artış oranından daha düşük oldu. Buna bağlı olarak bir firmada çalışan ortalama kişi sayısı 12.81 kişiden 12.66 kişiye geriledi.
● Toplam firma sayısının yüzde 73.23’ü mikro, yüzde 21.43’ü küçük, yüzde 4.31’i orta ve yüzde 1.03’ü büyük işletme grubunda yer alıyor. Buna göre 20 firmadan 19’u mikro ve küçük işletme, sadece biri orta ve büyük iletme boyutunda.
● Mikro işletmelerin sayısı yüzde 5.24, küçük işletmelerin sayısı yüze 4.57 artarken orta işletmelerin sayısı yüzde 3.82, büyük işletmelerin sayısı yüzde 4.85 azaldı. Firma sayısında meydana gelen yaklaşık 43 binlik artışın yüzde 83.63’ü mikro işletmeler, yüzde 51.51’i küçük işletmelerdeki artıştan kaynaklandı. Orta ve büyük işletme sayısındaki toplam 2 bin 201 adetlik düşüş ise firma sayısındaki toplam artışın yüzde 5.14’üne eşit.
● Ölçeklere göre firma sayılarındaki değişimde, ölçek sınıflamasında ciro ve bilanço büyüklüğü üst sınırlarının yüksek enflasyona bağlı artırılması da etkili oldu. Bu sınır, mikro ölçekte 3 milyon TL’den 5 milyon TL’ye, küçük ölçekte 25 milyon TL’den 50 milyon TL’ye, orta ölçekte 125 milyon TL’den 250 milyon TL’ye çıkartıldı. Ölçeği daha küçük olan firmaların performansının, enflasyondan düşük kalması, mikro ve küçük işletme kategorisindeki firma sayısının daha fazla artmasında etkili olmuş gözüküyor.
● Firma sayısında en yüksek düşüş büyük ölçekli firmalarda olmasına rağmen en yüksek istihdam artışı da bu grupta gerçekleşti. Büyük ölçekli firmaların iştihamı yüzde 3,57 ve 175 bin 470 kişi artarak 5 milyon 94 bini aştı. Toplam çalışan sayısındaki 402 bin 472 kişilik artışın yüzde 43,60 ile neredeyse yarısını büyük işletmeler gerçekleştirdi.
● İstihdam artış oranında ikinci sırada yüzde 3,55 ile küçük işletmeler yer aldı. Kayıtlı çalışan sayısı mikro işletmelerde yüzde 3,26, orta işletmelerde ise yüzde 2,76 arttı.
● Firma başına ortalama çalışan sayısı büyük işletmelerde 8.82 kişi artarak 502,98 kişiye, orta işletmelerde 6,85 kişi artarak 66,42 kişiye yükseldi. Küçük işletmelerde ortalama çalışan sayısı 0,98 kişi azalarak 14,02 kişiye, mikro işletmelerde ise 1,87 kişi azalarak 2,20 kişiye düştü. Buna göre mikro işletmelerde işletme sahipleri, artık yanlarında sadece 1 kişiyi daha kayıtlı çalıştırabiliyorlar.
Bu sonuçlar yüksek sayılacak büyüme koşullarında bile yüksek enflasyon yüzünden küçük işletmeler daha da küçülür ve sayısal olarak artarken, büyük işletmelerin sayıları azalmasına rağmen daha da büyüdüklerine işaret ediyor.
