Ekmek zammı KDV indiriminin etkisini tek başına silip süpürdü

✔ Ekmeğe gelen yüzde 30 dolayındaki zam, şubat ayı TÜFE artışına 0.76 puan kadar bir etkide bulunacak. Dolayısıyla ekmek zammı, temel gıdada KDV indirim sayesinde sağlanacak ve teoride en fazla 0.71 puanı bulacak olumlu etkiyi yok etmiş durumda.

Temel gıda maddelerinin KDV oranı yüzde 8’den yüzde 1’e indirilince çok büyük hayallere kapılmamak, hele hele bu indirim sayesinde şubat ayı enflasyonunun eksi geleceğini hiç düşünmemek gerektiği dün bu köşede yer aldı. Hesap ortadaydı çünkü... KDV’deki bu indirim; bir, “tam uygulandığı”; iki, hiçbir ürüne zam gelmediği takdirde şubat ayında gıda grubunda yüzde 3.25’lik bir indirim sağlayacak, TÜFE’nin tümündeki gerileme ise ancak yüzde 0.71 olacaktı.             

Bu arada her ne kadar dünkü yazımda detaylı olarak izah etmişsem de, bazı okurlar vergi indiriminin ay ortasında yapıldığını, dolayısıyla hesapladığım yüzde 3.25 ve yüzde 0.71’in yarı oranında dikkate alınması gerektiğini dile getirdi. Bu ayrıntının tabii ki farkındayım ve hesaplamayı zaten ona göre yaptım.            

Artık hem benim için bir alışkanlık oldu; hem okuyucunun beklentisi oluştu. Her ay elimden geldiğince enflasyonun hangi düzeyde gerçekleşebileceğini tahmin etmeye çalışıyorum. Şubat ayı için henüz bir tahmin yapmadım; fiyatların biraz daha oturmasını, deyim yerindeyse olgunlaşmasını bekliyorum. Ama temel gıdadaki KDV indiriminin etkisini hesapladıktan sonra şimdiden kesinleşen ve bu indirimi yok eden iki kalem zamma değinmekte yarar görüyorum.               

EKMEK ZAMMI ÇOK YÜKSEK

Dün de vurgulamıştım; ekmek, KDV oranı zaten yüzde 1 olduğu için son indirimden etkilenmiyor. Üstelik şubat ayında ekmeğe çok yüklü zam geldi.               

Bazı illerde çok yüksek oranlı zamlar var; bazılarında düşük oranlarda zam yapıldı. Henüz hiç zam yapmayan iller de bulunuyor ama sanki buralarda da zammın eli kulağında.             

İşte o yüzden şubat ayı ekmek zammında ortalama oranı yüzde 30 olarak varsayabiliriz.       

Ekmekteki yüzde 30’luk zam, TÜFE’yi nasıl etkiler, bu aşamada soru budur...          

Ekmeğin TÜFE içindeki ağırlığı yüzde 2.54 düzeyinde. Öyle ki ekmek bu oranla TÜFE içinde benzinli otomobil, kira ve sigaradan sonra en fazla ağırlığa sahip dördüncü kalem.           

Şubat ayındaki yüzde 30’luk zam, yüzde 2.54’lük ağırlığa göre TÜFE’yi tek başına 0.76 puan yukarı iten bir etki doğuracak. Ekmeğe ocak ayında genel artış oranı olan yüzde 11.10’dan daha az, yüzde 5.40 zam geldiği için 0.76 puanlık görünür etki biraz daha düşük olabilir.          

Ekmek zammı yüzde 30’da kalsa ve TÜFE’ye etkisi 0.76 puan olsa bile temel gıdadaki KDV indirimiyle oluşacak 0.71 puanlık olumlu etki sıfırlandı!             

Kaldı ki KDV’den gelebilecek 0.71 puanlık olumlu etki, bu indirimin hiçbir suistimal olmaksızın uygulanacağı varsayımına dayanıyor. Oysa herkes biliyor ki bu indirimin fiyatlara eksiksiz yansıması kesinlikle söz konusu olmayacak. Dolayısıyla bu vergi indiriminin olumlu katkısını zaten 0.71 puan olarak göremeyeceğiz. 0.71 puan, teorik bir düzeye işaret ediyor, pratikte bu oran çok daha aşağıda oluşacak.         

Ama hadi varsayalım herkes çok dürüstçe uyguladı bu indirimi; bir yanda ekmek kaynaklı 0.76 puanlık yukarı yönlü etki, diğer yanda 0.71 puanlık aşağı etki, sonuçta TÜFE yine artacak, yine artacak...               

AKARYAKITTAN DA ŞİMDİDEN 0.52 PUAN

Şubatın tümüne ilişkin tahminimizi henüz yapmadık ama 14 Şubat itibarıyla oluşan bir başka zam kaleminin etkisine de değinelim.        

Akaryakıtta aybaşından beri uygulanan fiyatlar ve mevcut fiyatın ay sonuna kadar değişmeyeceği varsayımıyla yaptığımız hesaplama bize şu sonucu veriyor.    

Şubat ayında benzine yüzde 10, motorine yüzde 10.54, otogaza yüzde 11.79 zam gelmiş durumda. (Bu oranların ay ortalamalarının kıyaslamasıyla bulunduğunu belirtelim.)        

Bu zam oranları söz konusu ürünlerin ağırlıklarına uygulandığında üç kalemden şubat enflasyonuna yansıma 0.52 puan olarak gerçekleşecek.      

Bir kez daha belirtelim; bu hesaplama mevcut fiyatların ay sonuna kadar değişmediği varsayımına dayanıyor.         

EKMEK+AKARYAKIT=1.28 PUAN

Ekmek zammından 0.76 puan, akaryakıttan da 0.52 puan geldiği takdirde yalnızca bu iki kalemin şubat ayı TÜFE artışına etkisi 1.28 puanı buluyor.    

Gıdadaki KDV indirimi tam olarak uygulansa sağlanacak avantaj 0.71 puan, bu iki kalemden gelecek etki 1.28 puan.          

Tablo öylesine net ki... Şubatta enflasyonun eksi geleceğini bekleyenler, eğer gerçekten inanarak bekliyorlarsa, TÜİK 3 Mart’ta şubat ayı oranını açıkladığında büyük bir hayal kırıklığına uğrayacak.

GENEL TAHMİN DAHA SONRA

Aylık enflasyon tahmini yapmak artık rutin bir işlem haline geldi. Bu yüzden şubat enflasyonuyla ilgili tahminimi soran okurlara biraz daha beklemeleri gerektiğini söylemek durumundayım.       

KDV’deki uygulamanın nasıl seyrettiğini görmek gerekiyor. Ayrıca elektrik ve akaryakıt zamlarının etkilerini biraz daha gözlemek gerek. Bir de elektrikte 150 kilowatsaat sınırının 210’a çıkarılması TÜFE oranını bir miktar olumlu etkileyecek. Elektrik fiyatları şubatta ocak ayına göre bir miktar gerilemiş görünecek. Ancak bu konuda hesap yapabilmek için hanelerin ortalama tüketimine ilişkin verilerin belli olması gerekiyor.               

Üstünde titizlikle durulması ve etkisinin sorgulanması gereken bir başka veri de üretici fiyatlarından olan geçişkenlik. Ocak sonu itibarıyla yüzde 94'e dayanmış bir üretici fiyat artışı ve yüzde 50 sınırında bir tüketici fiyat artışı var. İki endeksin kapsamları farklı; ayrıca iki endekste de yer alsa bile çoğu ürünün ağırlığı farklı ama yine de arada böylesine fark bulunmasının normal olmadığı ortada. Üretici fiyatlarından tüketiciye doğru bir geçiş yaşanması normal ve bunu da gözlemeye çalışacağız.         

Bütün bu nedenlerle şubat tahmini için biraz daha beklememiz gerekecek.