Eğitim harcamalarında olumsuz gidiş

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yayınladığı eğitim harcamaları istatistikleri, toplumun ve ekonominin geleceği açısından üzerinde durulması gereken gelişmelere işaret ediyor. TÜİK’in 2021 yılına ilişkin verilerinin ortaya koyduğu manzaranın öne çıkan noktalarını şöyle sıralayabiliriz:

• 2021 yılında toplam eğitim harcaması miktarı yüzde 27.1 artarak 270.9 milyar liradan 344.3 milyar liraya yükseldi. TÜİK’in enflasyon hesabına göre 2021 yılında hane halklarının eğitim harcamalarında 12 aylık ortalama enflasyon yüzde 11.84 oldu. TÜİK verisine göre eğitim harcamalarında 2021 yılında reel bir artış gerçekleşmiş.
•  Ancak COVID-19 salgın koşullarında geçen 2020 yılında eğitim harcamalarındaki artışın yüzde 4.51 ile sınırlı kaldığını da hesaba katarsak, 2021’deki artışın ancak 2020’deki duraklamayı telafi ettiğini söyleyebiliriz.
• 2021 yılına mahalli idareler dahil devletin eğitim harcamaları yüzde 23.29 oranında arttı. Özel kesimin eğitim harcamalarındaki artış yüzde 36.04 ile devletteki artışın önemli ölçüde üzerine çıktı.
• Özel kesimde eğitim harcamaları en fazla artan kesim hanehalkları yanı aileler oldu. Hane halklarının eğitim harcamalarındaki artış yüzde 38.39’u buldu. Bu artış TÜİK’in eğitim enflasyonu oranının 3 katından fazla.
• Toplam eğitim harcamalarının yüzde 72.46’sını devlet gerçekleştiriyor. Özel kesimin harcamalardaki payı yüzde 32.16 ile devletin yarısından az.
• Özel kesim içinde eğitim harcamalarında payı en yüksek olan kesim de taraf da hane halkları. Toplam eğitim harcamalarının yüzde 22.01’ini aileler üstleniyor. Öze kesimin gerçekleştirdiği eğitim harcamalarının üçte ikisinden fazlası, ailelerin cebinden çıkıyor.
• Toplam eğitim harcamaları içinde devletin payında 2021 yılında 2.24 puanlık bir düşüş meydana gelmiş. Bu devletin toplam eğitim harcamalarındaki payında son 10 yılda meydana gelen en hızlı düşüş. Bu düşüş tamamen merkezi devletin harcama payındaki düşüşten kaynaklandı. Mahalli idarelerin eğitim harcaması payı aynı düzeyini korudu.
• Özel kesimin toplam eğitim harcaması payındaki artışın kaynağı da hane halklarının eğitim harcamamalarındaki artış oldu. Hane halklarının toplam eğitim harcamalarında üstlendikleri pay 2020 yılına göre 1.8 puan arttı.
• Eğitim düzeylerine göre toplam eğitim harcamasında en yüksek payı yüzde 32.04 ile yükseköğrenim aldı. Yükseköğrenimdeki eğitim harcamalarının yüzde 78.96’sını devlet üstlendi. Yükseköğrenim harcamalarında hane halklarının payı ise yüzde 16.15 oldu.
• Hane halklarının eğitim harcamasında en yüksek payı yüzde 32.31 ile orta öğrenim aldı. İkinci sırada yüzde 23.52 ile yükseköğrenim, üçüncü sırada yüzde 22.06 ile ortaokul yer aldı. İlkokul yüzde 19.03, okul öncesi eğitim ise yüzde 3.08 ile son sıralarda yer aldı.
• Buna karşın hane halkı eğitim harcamalarında miktar olarak en hızlı artış, yüzde 87.44 ile payı en küçük olan okul öncesi eğitimde gerçekleşti. Hane halklarının eğitim harcaması miktarı ilkokulda yüzde 49, ortaokulda yüzde 37.67, orta öğrenimde yüzde 34.17, yükseköğrenimde yüzde 31.15 arttı.
• Eğitim harcamalarındaki alarm verici gelişme ise eğitim harcamalarının milli gelire oranındaki düşüş. Eğitim harcamalarının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı 2021’de yüzde 4.9’a geriledi. Bu oran daha iki yıl önce 2019’da yüzde 6 idi.
• Bu durumun ana nedeni devletin eğitim harcamalarının milli gelire oranındaki düşüş. Bu oran da 2021’de yüzde 3.4’e düştü. Her iki oran da son 11 yılın en düşük oranları.