Efektif faiz çok yüksek
Ticari ve bireysel kredi faiz oranları arttıkça bankaların deklere ettiği nominal faiz ile efektif faiz oranı arasındaki fark çok açıldı. Faiz oranları düşük iken örneğin yüzde 12 ile aldığınız bir yıllık krediyi aylık taksitler halinde geriye ödediğinizde efektif faiz maliyeti yüzde 12,7 iken bugün yüzde 50 ile aldığınız aynı kredinin efektif faiz maliyeti yüzde 63,2’ye geliyor. Bu kredinin bireysel krediler olduğunu varsayar isek efektif faiz maliyeti BSMV dahil yüzde 75,4’e denk gelmektedir. Krediden alınan ücret, sigorta gibi ek masrafları da üzerine koyduğumuzda ortaya inanılmaz bir tablo çıkıyor. Bankaların web sitelerinde kendi ilan ettikleri toplam yıllık maliyeti yüzde 123’e kadar çıkmaktadır. TCMB verilerine göre KMH (Kredili Mevduat Hesapları) dahil faiz oranı bireysel kredilerde 29 Aralık 2023 haftasında yüzde 62,21 ve ticari kredilerde ise yüzde 53,48’dir. Bu oranlar ortalama faiz oranları yansıtmakta olup son yılların en yüksek oranlarıdır.
Bankalar kredi faiz oranını müşteriler ile paylaşırken nominal faiz oranını BSMV’siz deklare etmektedirler. Örneğin rotatif faiz oranı yüzde 48, 12 eşit taksitli kredi için aylık faiz yüzde 4,1 veya yıllık faiz oranı yüzde 52 ve faizler üç ayda bir tahsil edilecek gibi. Bu kredilerin BSMV’e tabi olduğunu varsayar isek efektif maliyet sırasıyla rotatif krediler için yüzde 60,8, eşit taksitli kredi için yüzde 65,8 (nominal yıllık yüzde 49,2) ve üç ayda bir faiz ödemeli 1 yıl vadeli kredi için ise maliyet yüzde 66,8 olarak hesaplıyoruz. Bu orana kredi tahsis, kullandırım ücreti dahil değildir. Ayrıca bazen vadesizde tutma önerileri de maliyetleri artıran diğer konudur. Zaten yüksek maliyetler hem ticari hem de bireysel kredi kullanımlarının yavaşlamasına neden oldu. Faizlerin yüksek olduğu son üç ayı karşılaştırdığımda TL ticari kredi artışı yüzde 7,2 artarak 4 trilyon 840 milyar TL’den 5 trilyon 187 milyar TL’na çıkmış olup son üç aylık yüzde 10 enflasyonun gerisinde kalmıştır. Aynı trendin bireysel kredilerde de olduğunu görüyoruz. Bireysel krediler (Kredi kartları hariç ) son üç ayda yüzde 7 artarak 1 trilyon 449 milyar TL’den 1 trilyon 514 milyar TL’na ulaşmıştır. Kredi büyümesi yavaştır.
Zaten enflasyon ile mücadele için artırılan politika faizinin de temel hedefi buydu. Yüksek faizin 2024 birinci çeyrekten sonra yavaş yavaş düşeceğini düşünüyoruz. Haziran 2024 faizlerin düşüşü için önemli bir ay olacak. Çünkü Mayıs 2024’te yüzde 66,6 pik yapan enflasyon haziran ayından itibaren düşmeye başlayacak. Bizim çalışmamıza göre temmuz yüzde 52,4, ağustos yüzde 42,5 ve yıl sonu yüzde 34,4 olarak gerçekleşecek. Bu tablo bize bu yılın ilk 6 ayında da yüksek faiz ödemeye devam edeceğiz bilgisini vermektedir.
Yüksek faiz, hem şirketlerin hem de bireylerin borç servisini artırmaktadır. 100 TL kredi aldığınızda ticari krediler için ödemeniz gereken tutar güncel faiz oranlarıyla yaklaşık 160- 170 TL olarak geri ödüyoruz. Bireysel kredilerde borç servisi daha yüksek 180-200 TL arasındadır. Bu tutarda bir borç servisin yapmak için çok iyi bir nakit akışına sahip olmanız gerekir. Aksi takdirde borç servisin yapmakta sorun yaşama ihtimaliniz çok yüksek. Çünkü iç ve dış talep düşük, ekonomik aktivite yavaş. Borç servisinde olası gecikme şirketlerin reytingi için şu anda en büyük risk. Olumlu taraf ise yukarıda belirttiğim gibi şirketler de zorunlu olmadıkça kredi kullanmıyor ve yüzde 2,3 reel olarak küçülüyor.
Sonuç, nominal faizlerin düşük olduğu 2020 yılında nominal faiz ile efektif faiz arasındaki fark 2023 ve 2024 yılında açılmıştır. Yüzde 12 ile kullandığınız bir rotatif (BCH) kredinin BSMV dahil efektif maliyeti yüzde 13,2 iken yüzde 48 (BSMV ile yüzde 50,4) varsayımı ile şimdi yüzde 60,8’e çıkmaktadır ve marj yüzde 10,4. Özetle kredi kullanımında hesabı artık çok iyi yapmak lazım. Aksi takdirde borç servisin yapmakta sorun yaşama ihtimaliniz yüksek.