E-ticaret de yeni dönem neler getirecek?

E-ticaret yasası artık sessiz sedasız mı diyelim çok tartışılmadan mı diyelim, 1 Ocak 2023 tarihi itibariyle yasallaşarak yürürlüğe girdi… E-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, yani namı değer e-ticaret pazar yerleri yükümlülüklere 1 Ocak 2024'e kadar uyum sağlayacak. Lisans alma yükümlülüğü ise 1 Ocak 2025'ten itibaren yerine getirilecek. Yeni kanunla e-ticarette haksız rekabetin ve tekelleşmenin önüne geçilerek pazara yeni aktörlerin girişinin kolaylaştırılması ve pazarın dengeli ve sağlıklı büyümesinin sağlanması amaçlanıyor. Tabii sonuçlar ne olacak hep beraber deneyimlerden göreceğiz… Piyasayı düzenlenmesi açısından olumlu etkileri olacak markalar yaratmak, güçlü şirketler oluşturmak, rekabet, ucuzluk gibi pek çok konu açısından değerlendirilmesi gereken şeyle de var. Kısaca göz atmaya çalışalım…

E-ticaret kavramları değişiyor

Öncelikle kavramsal olarak yeni kanun ile e-ticaret pazar yerinde kendisinin satış yapıp yapmadığına bakılmaksızın sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkan sağlayan aracı hizmet sağlayıcılar "elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı" olarak tanımlanacak. Kendi mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan hizmet sağlayıcılar ise "elektronik ticaret hizmet sağlayıcı" olarak tanımlanacak artık.

Getirilen yükümlülükler neler?

1 Ocak’ta yürürlüğe giren kanun kapsamda Net işlem hacmi 10 milyar liranın üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı, e-ticaret hizmet sağlayıcının satışları ve elde ettiği verileri bedelsiz taşımasına ve bu veriler ile bunlardan elde ettiği işlenmiş verilere bedelsiz ve etkin şekilde erişim sağlamasına teknik imkan sunacak.

Net işlem hacmi 30 milyar liranın üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, e-ticaret hizmet sağlayıcının ticari ilişkilerini, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlayamayacak ve herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamayacak. Buna imkan sağlayan herhangi bir hükme aracılık sözleşmesinde yer veremeyecek.

Büyük cirolular kısıtlanıyor

Bir takvim yılındaki net işlem hacmi 60 milyar liranın, iptal ve iadeler hariç işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, aracılık hizmeti sunduğu e-ticaret pazar yerlerinde, kredi kartıyla yapılan kredili ödeme işlemleri ile diğer ödeme işlemleri hariç ekonomik bütünlük içinde bulunduğu bankaların ya da şirketlerin, kredi verme işlemleri dahil sundukları her türlü hizmetin gerçekleştirilmesine ilişkin faaliyette bulunmasına imkan sağlayamayacak. Ayrıca aracılık hizmeti sunduğu e-ticaret pazar yerlerinde, ekonomik bütünlük içinde bulunduğu elektronik para kuruluşlarınca ihraç edilen elektronik paraların kabulüne ilişkin faaliyette bulunulmasına imkan sağlayamayacak.

Burada üretici ve satışları kollayan düzenlemeler olsa da diğer tarafta dünyanın yeni gittiği elektronik para, krediler konusunda ise sınırlayıcı önemler var. Aslında bir yandan iyi şeyler yapılırken, yeni gelişmelerle ilgili çok da liberal olmayan kıstaslar var. Oysa dünya bu yönlere doğru gitmeye başladı bile ve Türkiye’nin de burada girişimleri var… Bir de büyük olmak, yurtdışına açılma noktalarında önemli, dünya örnekleri bunu gösteriyor.

Kargo ve lojistik hizmetleri

Kargo ve lojistik hizmetlerinde söz sahibi olmasının diğer işletmelerin rekabet edebilirliğini sekteye uğratması nedeniyle e-ticaret dışındaki satışları hariç eşya taşımacılığı, taşıma işleri organizatörlüğü ve posta hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde bulunamayacak. Tabii olumlu yanları var rekabette avantaj sağlamama gibi ancak zaten sermayesi kıt ve bu işi iyi bilenlerin lojistik sorununu çözmesi de belki engellenmiş oluyor.

Lisans yenilemek zorundalar

Bir takvim yılındaki net işlem hacmi 10 milyar liranın, iptal ve iadeler hariç işlem sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcı, faaliyetine devam edebilmek için Ticaret Bakanlığından lisans almak ve lisansını yenilemek zorunda olacak. Lisans ücreti, e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılardan, bunların e-ticaret pazar yerlerinde bir önceki takvim yılında gerçekleşen net işlem hacimleri oranında tahsil edilecek. Lisans ücreti, Ticaret Bakanlığınca peşin olarak tahsil edilecek. 

İndirimlerde kısıtlamalar var

Yeni E-ticaret Yasası Yönetmeliği’nin 29. Maddesi indirim bütçelerini belirliyor.

Bu maddeye göre bir indirim bütçesi hesaplaması yapılıyor ve e-ticaret platformlarının indirim oranları kısıtlanıyor. Ayrıca e-ticaret platformundan ne kadar çok insan alışveriş yapıyorsa, indirim oranları da o kadar çok kısıtlanmış oluyor. Tabii burada yine rekabet şartları göz önünde bulunduruluyor. Ama Türkiye’nin enflasyonist ortamı açısından düşünülünce dezavantajları da var. Örneğin tam tersi zincir marketlerde indirim ve sabit fiyat gibi uygulamalara gidiliyor. Hatta bu yönde yönlendirmeler yapılıyor. E-ticaretçiler biraz bu işte yaya kalmış oluyor.  Bugün ticaret içinde e-ticaretin payı yüzde 20’lere yaklaşmış durumda. Bu açıdan indirimin burada sınırlanması enflasyon ve orta-dar gelirli açısından da handikap yaratıyor. Kaldı ki, e-ticaretin genleri aslında, daha ucuz ve verimli olma temeline dayanıyor. Evet kısaca göz atalım istedim, çünkü gelecek buralarda, düzenlemeler de gerekli ancak diğer yandan e-ticaret ve sonrasında e-ihracatın önünü açmak gerekiyor.