Düşük faiz ve sosyal medya nasıl Nusret’i yarattı?
Ev genci kavramını duymuş muydunuz? Ev genci, ne çalışan ne okuyan ne de iş arayan genç demek. Çoğu çalışma hayatından ümidini kesmiş, çalışsa da alacağı maaşın düşüklüğünden hayal kırıklığına uğramış, evde sosyal medyayla ve oyun oynayarak vaktini geçiren gençler. Habitat Derneği’nin son gençlik araştırmasına göre yurt çapında anket yapılan 18-30 yaş arası gençlerin %17’si “ev genci” (%20’si öğrenci, %18’i iş arıyor). Ev gençlerinin oranı 2017’de %12’ymiş.
Gençlerin hayata karşı bu kadar ümitsiz olmasının nedeni ne? Daha önce bu köşede de tartıştığımız, okumuş kişilerin yapay zeka dünyasına uyamayan becerilerinin rolü kuşkusuz. Ancak kafamızı kuma gömüp etkilendiğimiz global trendleri göz ardı etmeyelim. Dünyada ne oldu da son 10 yılda gençlik bu hale geldi? İki ana sorumlu düşük faiz ve sosyal medya algoritmaları.
ABD, Avrupa ve Japonya merkez bankaları 2008 krizinde faizleri neredeyse sıfıra düşürdü. Sonra ufak dalgalanmalar olduysa da faizler hep düşük kaldı. Düşük faizde getiri bulamayan nakit para varlıklara aktı. Ev fiyatları tüm dünyada yükseldi. Maaş geliriyle ev almak hayal oldu. Para biriktirildikçe ev fiyatları daha da yükselecek. Bunu gören bir genç neden çalışsın? Nitekim Habitat Derneği anketine katılan gençlerin %23’ü ev genci olmasının nedeni olarak ücretlerin düşüklüğünü göstermiş. Ya aileden gelen serveti bu düşük maaşa tenezzül etmesini önlüyor ya da o maaşla hiçbir zaman servet elde edemeyeceğini bildiği için çalışmamayı tercih ediyor.
Düşük faizde getiri bulamayan zenginlerin parası 2015’ten sonra teknoloji işlerine aktı. Aile ofislerinden petrol zengini ülkelerin varlık fonlarına kadar nakde boğulan tüm fonlar gelişmiş ülkelerdeki teknoloji şirketlerine yatırım yaptı. Softbank’ın 40 milyar dolarını Suudilerden aldığı 100 milyar dolarlık fonu en güzel örnek. Bir dolar bile kârı olmayan şirketler milyarlarca dolar değerlemeye ulaştı. COVID-19 ile faizlerin daha da düşmesi dünyada borsaların %77 yükselmesine neden oldu. Değeri yükselen teknoloji şirketlerinin hisse sahibi erken dönem çalışanları zengin oldu. Bir de bu teknoloji şirketlerinin tüketiciye ulaşmak için reklam vermeye mahkûm olduğu sosyal/dijital medya şirketleri Facebook ve Google zenginleşti.
Facebook, faizlerin sıfıra inmesinden bir sene sonra 2009’da ana sayfadaki haber akışına önceliklendirme özelliği getirdi. Eskiden tanıdıklarınızın her yazdığını sırayla görürken, algoritmaların devreye girmesiyle daha çok beğenilen daha çok yorum alan içerikleri daha çok görmeye başladınız. Benzer algoritmaları Twitter, Youtube ve tabii ki Facebook’un satın aldığı Instagram gibi diğer sosyal medya mecraları da kullanmaya başladı. Böylece daha çok beğeni ve yorum almaya yönelik hem fikirsel hem de cinsel anlamda kışkırtıcı içerikler zihinleri işgal etti.
Düşük faiz ve sosyal medya algoritmalarının toplumsal sonuçlarının kristalleştiği karakter Nusret. Sosyal medyada et pornosu niteliğindeki resimleri, fotoğraf çekilmek için gidilen restoranları, ancak yeni dönem zenginlerin ödeyebildiği astronomik fiyatları ve düşük faizler sayesinde hızla büyüyecek yatırım çekme kapasitesi ile Nusret zamanın ruhunu yakalayan global bir girişimci. Gençliğin de rol modeli. Ev gençleri çalışsalar alacakları maaşla hiçbir zaman oturup yemek yiyemeyecekleri restoranların sosyal medya hesaplarını izleyerek zaman geçiriyor. Dünya böyle gitmeye devam ederse, Nusret ve ev gençleriyle daha uzun süre zaman geçirmeye alışsak iyi olur.