Dünyada kripto varlık regülasyonları nereye gidiyor?
Kripto varlık düzenlemelerine ilişkin gündem hem ülkemizdeki seçimler hem de sene başından beri dünya genelinde kripto piyasalarda düşen işlem hacimleri nedeniyle unutulmuştu. Türkiye’de seçimler geride kaldı ve dünyada işlem hacimleri toparlanmaya başladı. Yeni yasama yılında kripto varlık düzenlemelerinin yeniden gündeme gelebilir.
Dünyada kripto varlık regülasyonları yeknesak değil. Bir uçta Çin ve Mısır gibi ülkelerde kripto varlık kullanımını tamamen yasaklamış durumda. Ancak bu yasakların ne kadar uygulanabilir olduğu tartışmalı. Zira dünyada kripto varlık kullanımında, Çin 10., Mısır ise 24. sırada! Diğer uçta, El Salvador bitcoini ulusal para birimi yaptı. Kulağa ilginç geliyor ama zaten kendi para birimleri yoktu, dolar kullanıyorlardı.
AB yeni MiCA düzenlemesini nasıl uygulayacağını düşünüyor
Avrupa Birliği yeni çıkardığı MiCA (Markets in Crypto Assets) isimli düzenlemede, Napolyon’dan beri devam eden etatist geleneğe uygun olarak detaylı esaslar belirledi. Şimdi bir sene sonra yürürlüğe girecek bu düzenlemeleri nasıl uygulayacaklarını düşünüyorlar. Çünkü uygulamayla yetkili ulusal düzenleyici kurumlarda yetkin personel yok. Zaten düzenlemenin kendisi kadar düzenleyicinin yetkinliği de önemli. Geçen sene Güney Kore’nin SPK’sının başkanı “tüm personelimiz kripto varlık borsalarına geçti, işimizi yapamıyoruz” deyince Financial Times’a haber olmuştu.
Brezilya’nın yeni kanunu risk temelli esnek bir düzenleme
Öte taraftan detaylı düzenlemeler yerine risk temelli esnek düzenlemeler yapan ülkeler de bulunuyor. Mesela bize benzer gelişmekte olan bir ekonomi olan Brezilya’nın yeni kanunu böyle. Bazı ülkelerse kendi nüfusları az olduğu için global kripto varlık sağlayıcılarını cezbedecek kurallarla, bu ülkelerden başka yerlere hizmet verilmesini sağlamaya çalışıyor. Dubai’de yeni kurulan VARA (Virtual Assets Regulatory Authority) isimli kuruma gidip önce sadece nitelikli yatırımcılara hitap edecek ürünler için lisans alabiliyorsunuz. Bu lisansı almak kolay. Genel kullanıcıya yönelik lisansın ise daha detaylı şartları var. VARA bir regülatör de olsa, bir yandan da yatırım promosyon ajansı gibi davranıyor. Dünyadaki başlıca kripto varlık hizmet sağlayıcılara lisans vermek için peşlerinden koşuyor.
Arjantin’de bankalara talimat: Mobil uygulamalardan kriptoyu çıkartın
Türkiye ve Arjantin gibi makroekonomik istikrarı zayıf gelişmekte olan ülkelerdeyse kripto varlıklarla ilgili temel endişe şu: Acaba kripto varlıklar sermaye kaçışına araç olur mu? Arjantin Merkez Bankası, geçtiğimiz ay bankalara talimat göndererek, cep telefonu uygulamalarından kripto varlık borsalarına olan bağlantıları çıkarmalarını istedi. Son aylarda Türkiye’de de kripto varlık işlemleri marifetiyle yurtdışına dolar çıkarırken sorunlar yaşandığı biliniyor. Ancak zaten bu sorunlar çok yaygın olduğu için pek konuşulmuyor. İşin aslı, toplam piyasa hacimleri kripto varlıklara büyük çapta sermaye kaçışlarına aracı olabilme kabiliyeti vermiyor. Bu işler için kullanılan, değeri ABD dolarına bağlı kripto varlıklar olan stabil koinlerin hacminin büyük çoğunu oluşturan USDT ve USDC’nin toplam piyasa değeri 110 milyar dolar. Bunun yüzde kaçı Türkiye’dedir bilinmez ama Türkiye’nin önümüzdeki sene ödemesi gereken toplam dış borç hacmi 110 milyar doların kat kat üzerinde. Öte yandan, Kapalıçarşı döviz piyasasının hacmi dikkate alındığında, kripto varlıklarla yapılan işlemlerin ufaklığı daha çarpıcı biçimde ortaya çıkıyor. Daha aralık ayında İstanbul Zeytinburnu’nda kaza yapan moto-kuryenin üzerindeki 150 bin euro yollara saçılmıştı.
Ben Arjantin ve Türkiye gibi ülkelerin kripto varlıklara yaklaşıma ben “bankalar yoluyla regülasyon” diyorum. Bu yaklaşımda kanunla konan net kurallar yok ama bankalara verilen sözlü talimatlar yoluyla piyasa regüle ediliyor. Bakalım biz de bir gün, başka bazı G20 ekonomilerinde olduğu gibi, kendi ekonomik ve toplumsal önceliklerimize ve kurumsal kapasitemize uygun kripto varlık regülasyonları hazırlayabilecek miyiz?