Dünyada kaos, Türkiye'de durgunlukta enflasyon

A. Levent Alkan 

FED süreci yönetemedi. Faizleri indirmekte yine geç kaldı. Biz bunu 2007-2008 e giden sürecte de yaşamıştık. Burada fitili ateşleyen BOJ oldu. Japonya merkez bankası minik bir faiz artışı yaparak,  nominal negatif faizlerini pozitife çekti. Küresel piyasalar adeta domino taşı gibi teker teker düştüler. Burada Muhammed El Erian hakkını vermek lazım. FED’in faiz indirim kararlarında gecikmemesi gerektiğini defalarca dile getirmişti. Gecikmenin yıkımlar getireceğini 8 ay önce Muhammed El Erian FED geçmiş verilere bakmasına bağlayarak açıklamıştı. Kasım’daki ABD seçimleri sonrasında büyük bir belirsizlik dönemi beklentisinin de bu panik havasının derinleşmesinde etkisi olduğunu düşünmek gerekiyor.

TÜİK Haziran’da %1.64 olan aylık enflasyonunu Temmuz’da 3.23’e yükseltti. Temmuz’da yıllık enflasyon baz etkisiyle %61.78 oldu. Elektriğe uygulanan %38 zam, haziran enflasyonuna olduğu gibi yansımış olsa (%1.64x%38) bile %2.26 gibi bir Temmuz enflasyonu olması gerekirdi. Dar gelirlinin enflasyonu DİSK’e göre ”%83-%106” bandında seyretmektedir. Nereden baksak Ağustos vatandaşın üstüne dağ gibi devrildi devrilmesine de, ya 2024’ün geri kalanı ne olacak?

Önceleri anketle belirlenmekte olan enflasyon, 2021’e gelindiğinde sadece %50’sinde ankete başvurulmaktadır. TÜİK aylık enflasyonunda (TÜFE) ve çeyreklik milli gelir (GSYIH) ölçümlerinde, Ahmet Hamdi Tampınar’ı hatırlatıyor. Üstadın “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” romanını canlandırıyor sanki. Bana sorarsanız TÜİK, 2021’den beri “Rakamları Ayarlama Enstitüsü” gibi çalışıyor. Üstteki tablo bu farkı açıkça ortaya koymaktadır. Ne İTO’da ne de ENAG’daki enflasyon rakamları Haziran’da durup, Temmuz’da fırlamıyor. Fiyat tespitleri “%45 barkod, %5 internet %50 anket” olan TÜİK ölçümleri cımbızlama değilse neden altı aylık farkların ödeneceği dönemde Haziran’dan Temmuz’a ya da Aralık’tan Ocak’a çok hızlı değişimler gösteriyor? Buna bir türlü yanıt bulamıyoruz. TÜİK’in son sunumunda enflasyonla mücadeleyi görev edindiği intibahını uyandırmaktadır. Oysa TÜİK sadece gerçekleşen enflasyon sonuçlarını kamuoyuyla paylaşmak durumundadır. Toplam kalite yönetimi işte tam da bu nedenle görev tanımlarını belirler ve ardından düzenli denetler. Bir organizasyonda yetki aşımı, kavram kargaşası, birbiri içine geçmiş görevler varsa orada işler yürümez. Bir süre sonra durur. İşlerin sağlıklı yürüyebilmesi için sürekli pedal çevirmeniz gerekir. Devlette pedal çeviren vatandaştır, vasıflı insan gücüdür, nitelikli, niteliksiz kadrolardır. Vatandaşın pedal çevirecek gücü kalmazsa bu bisiklet devrilir. Sizin anlayacağınız, devlet de devrildi devrilecek.   

Dış Politika

Türkiye Cumhurbaşkanı, iktidardaki partisi AK Parti’nin Karadeniz’deki Rize kentindeki mitinginde, silah sanayiinin sonuçlarını överek “İsrail’in şu anda Filistin’de yaptığını yapamaması için çok güçlü olmalıyız.”. Devlet televizyonunda yayımlanan konuşmasında Erdoğan, “Karabağ’a ve Libya’ya girdiğimiz gibi, onlara da benzerini yapabiliriz.” Dedi.

“Asya’ya, Avrupa’ya, Afrika’ya giden o fetih orduları ne oldu? Onlar gittikleri yerlerde ölmüş, kalmış, mahvolmuş. Bunun neticesi olarak anavatan böylece bomboş ve harap kalmış. İşte her şeyimiz gibi çiftçiliğimizin de arz ettiği sefalet manzarası bundandır.” Demişti.

Sonuçta dış politika, iç politika, para ve maliye politikaları Ağustos boyunca bir o yana bir bu yana esip duracak gibi görünmektedir. Bu bağlamda haftayı sert bir düşüşle açan borsa, değer yitiren Türk Lirası, artan politik gerginlikle karşıladık. Son dönemde 30 milyar dolar sıcak para girişi olduğunu biliyoruz. Girişler, olağanüstü yüksek borçlanma maliyetleri altında gerçekleştiler. Çok kısa vadeli uluslararası para hareketliliği bu dönemde, jeopolitik risklerimizi İran-İsrail ve Ukrayna-Rusya eksenindeki gerilimlerin bölgesel izdüşümlerini fiyatlamıştır. Halkın alım gücü erimeyi sürdürecektir. Gecikmiş zamlar ilk altı ay zamlarının hemen ardından birer birer hayatımıza girmeye devam edecektir. 2024’ün geri kalanı için sürgit enflasyonda durgunluk (stagflasyon) kaçınılmaz olacaktır. 

Kaynak:

- 30 Temmuz 2024, https://www.iletisim.gov.tr/turkce/dis_basinda_turkiye/detay/erdogan

- Mustafa Kemal Atatürk 22 Ocak 1923, https://www.ataturkanlatiyor.com/osmanli