Dünya bir köy ise muhtar kim?

Mehmet Altay Yegin
Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO)
Derneği Yönetim Kurulu Başkanı

Gümrük denilince akla çatı kuruluş olarak Dünya Gümrük Örgütü (WCO) geliyor. Hükümetler arası bir kuruluş olan WCO ulusal gümrük idarelerinin etkili ve verimli çalışmalarını sağlamak ve geliştirmek amacıyla kurulmuş bağımsız bir kuruluştur.

GATT Anlaşmasında yer alan hükümlerin uygulanmasını izlemek ve geliştirmek üzere 1947 yılında 13 Avrupa ülkesinin oluşturduğu Çalışma Grubu’nun çalışmaları 15 Aralık 1950 tarihinde Brüksel’de imzalanan ve 4 Kasım 1952 tarihinde yürürlüğe giren “Gümrük İşbirliği Konseyi” ni kuran sözleşme ile neticeleniyor.

Kurucu sözleşmesini ilk onaylayan ülke olduğumuz Gümrük İşbirliği Konseyi'nin ilk toplantısı aralarında ülkemizin de bulunduğu 17 kurucu üyenin katılımıyla 26 Ocak 1953 tarihinde Brüksel’de yapılıyor. 1994 yılında örgütün adı “Dünya Gümrük Örgütü” olarak değiştiriliyor. Bugün, uluslararası ticaretin %98’inden fazlasını gerçekleştiren 184 devlet Dünya Gümrük Örgütü üyesidir.

AEO konsepti ise WCO “SAFE Standartlar Çerçevesi” içindeki ana yapı taşlarından ilkidir. Anılan standartlar 2005 yılında kabul edilmiş olup, bu düzenleme ile gümrükler arası iş birliği ile gümrük ve iş ortaklığa dayalı uyum yaklaşımı için bir dizi kural belirlemiştir.

WCO, “Authorised Economic Operator”ü (AEO-Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü’nü) “gümrük idaresi ile ticari işletme ortaklığı” olarak tanımlamaktadır.

Bu düzenlemeyle, belirlenen kriteri karşılayan dış ticaret erbabının, tedarik zinciri güvenliğini sağlamak amacıyla gümrük idareleriyle yakın iş birliği içinde çalışması hedeflenmiştir. Bu hedef doğrultusunda ilgili ticaret erbabı AEO’nun sağladığı basitleştirme uygulamalarından da yararlanma hakkına sahip olmaktadır.

Bu yaklaşım, her daim gümrük idaresi ile dış ticaret erbabı arasında sürdürülebilir bir ilişki olması gerektiği hususunu ön plana çıkarır. Bu ilişki karşılıklı şeffaflık, doğruluk, hakkaniyet ve sorumluluk ilkelerine dayanmalıdır.

AEO düzenlemesi, uluslararası tedarik zinciri güvenliğini artırmayı ve meşru ticareti kolaylaştırmayı amaçlayan bir program olarak tüm tedarik zinciri aktörlerine açıktır. Gümrük sadeleştirmesi (AEOC), güvenlik ve emniyet (AEOS) veya ikisini de kapsayan “Yetkilendirilmiş Ekonomik Operatörler” (AEOF) düzenlemelerini içermektedir.

Belirlenen standartlar çerçevesinde AEO sertifikası gümrük idarelerinin ithal veya ihraç edilen eşyalar üzerinde daha az veya hiç denetim gerçekleştirmemesi ayrıcalığını sağlamaktadır.

Öte yandan, Avrupa Birliği (AB) Gümrük Kodu’na AEO konseptinin eklenmesi 2005 yılında gerçekleşmiştir. 13 Nisan 2005 tarihli 648/2005 (EU) sayılı Regülasyonla Gümrük Kodu’na AEO kavramı eklenmiş; tam olarak sistemlerin işlemeye başlaması için 3 yıllık bir süre öngörülmüş ve süreç 2008 yılında tamamlanmıştır. İçinde bulunduğumuz 2024 yılı itibarıyla, AB’de yetkilendirilmiş yükümlü programı 19 uncu yılını doldurmuştur.

Tüm bu kolaylaştırma yaklaşımlarının da bir maliyeti olmaktadır. İşletmeler AEO (YYS) statüsü edinebilmek için yüksek yatırım maliyetlerine katlanmakta ve sertifikayı edinmek amacıyla meşakkatli bir süreç yaşamaktadır.

Ülkemizde AEO Derneği yurt dışı araştırmalarını gerçekleştiren, basitleştirme uygulamalarını karşılaştıran, sorgulayan, aynı zamanda üyelerine ait talepler doğrultusunda hareket eden uluslararası bir sivil toplum kuruluşu olma yolunda emin adımlarla ilerlemektedir.

Dernek tüzüğümüz, bizlere aşağıda sıralanan konularda çalışma yapma yetkisi tanımaktadır:

• Uluslararası toplantılara temsilcileri aracılığıyla katılım sağlamak,

• Yetkilendirilmiş Yükümlü Sistemi’ni (AEO) uygulayan farklı ülkeler düzeyinde araştırmalar yapmak, her türlü bilgi ve istatistiki verileri toplamak bu bilgileri üyeleri ile paylaşmak,

• Dünya Gümrük Örgütü ve Avrupa Birliği nezdinde toplantı, yurt dışı organizasyonlar nezdinde uygulama ve mevzuatı takibini yapmak.

WCO Genel Merkezi Brüksel’de 30’uncusu düzenlenecek olan “SAFE Çalışma Grubu” toplantısı 6 ila 8 Kasım tarihlerinde gerçekleştirilecektir. Katılım sağlayacağımız toplantıda böyle uluslararası güçlü bir çalışma grubunun gelecek hedef ve vizyonumuz açısından gücümüze güç katacağı aşikârdır.

O zaman şu soru aklımıza geliyor; “Dünya bir köy ise muhtar kim?” Anlaşılan o ki tüm dünya devletlerine ait gümrük idarelerinin güvenlik ve gümrük tedbirleri saklı kalmak kaydı ile ana kuralları belirleyen çatı kuruluş WCO’dür.

Bu bağlamda, “SAFE Çalışma Grubu” müzakere edilecek olan KOBİ’lerin AEO programına entegrasyonu, AEO konseptini sınır ötesi e-ticareti kapsayacak şekilde genişletilmesi, YYS konseptinin serbest bölgelerde genişletilmesi, Serbest Bölge paydaşlarına AEO programlarında basitleştirilme uygulamaları getirilmesi, 8- 10 Mayıs 2024 tarihinde altıncısı düzenlenen Küresel AEO Konferansı raporunun ve taslak “Shenzhen Eylem Planı”nın görüşülmesi ile ilgili alınacak kararları yakından izlemek ve alınan kararların hayata geçirilmesi için takipçisi olmak en büyük hedefimiz olacaktır.

Teşbihte hata olmaz. Tabiri caiz ise muhtara destek olmak, içinde bulunduğumuz dünya köyünde yaşayan biz “Yetkilendirilmiş Yükümlü (AEO) Derneği” üyelerinin en büyük sorumluluğu olacaktır.