Dünya Bağış Endeksi ve Türkiye

Dr. Onur Yarar

İstanbul Okan Üniversitesi Öğretim Üyesi

İngiltere merkezli CAF (Charities Aid Foundation) on yıldan fazla bir süredir Dünya Bağış Endeksini oluşturuyor. İlk CAF Dünya Bağış Endeksi, küresel mali krizin ardından yayınlandı. Son 2022 çalışması ise bize COVID-19 pandemisinin ve sonrasında dünyanın dört bir yanındaki bağışların nasıl etkilediğine bakma fırsatı verdi.

Çalışma, dünya çapında bağışın kapsamı ve doğası hakkında birleşik bir fikir veriyor ve davranışının üç yönüne şu sorularla bakıyor: Geçen ay bir yabancıya veya yardıma ihtiyacı olan tanımadığınız birine yardım ettiniz mi? Geçen ay bir hayır kurumuna para bağışladınız mı? Geçen ay bir organizasyona gönüllü olarak zaman ayırdınız mı?

Pandemi, küresel bağışlama davranışının manzarasını değiştirdi. 2018'de en cömert 10 ülkeden yedisi Birleşmiş Milletler tarafından yüksek gelirli ülkeler olarak sınıflandırıldı. Bununla birlikte, 2020'de, pandeminin zirvesi sırasında, ilk 10'dan yedisi düşük ve orta gelirli ekonomilerdi. Bu eğilim 2021'de de devam etti. Bu yılın en cömert 10 ülkesinden sadece dördü yüksek gelirli ülkeler olarak sınıflandırılıyor ve altı tanesi düşük ve orta gelirli ülkeler. Türkiye’ye gelirsek 63. sırada ve tahminimin altında. Bunun nedeni ise gönüllü çalışma kültürümüzün olmayışı (gönüllülükte 104. Sıradayız) ve de ekonomik olarak son yıllarda gerilememiz. Diğer bir aklımı karıştıran unsur ise 2019’da Cumhurbaşkanı’nın BM’deki konuşmasında, milli gelire oranla en fazla yardım yapan ülke olduğumuzu söylemesi ve bunun bu sonuçlarla çelişmesi. Evet, bahsedilen GHA 2018 araştırmasını da buldum. Yapan yine İngiltere merkezli bir kuruluş ancak rapor da iki noktaya dikkat çekilmiş, devletin verdiğini söylediği yardım miktarı belirtilmiş ayrıca bu rakamlar Türkiye’nin ağırlıklı olarak Suriyeli mültecilere yaptığı yardımlardan oluşmaktadır denilmiş. İki farklı raporu harmanlarsak, Türkiye’de kişilerden çok devletin yardımı/bağışı ön plana çıkmaktadır.  Diğer şaşırdığım sonuç ise Japonya ve Kamboçya’nın son iki sırada olmasıdır.

119 ülkeden oluşan tabloyu sayfanın sınırlı ölçüleri doğrultusunda ilk 5, önemli ülkeler ve Asya ülkeleri olarak özetledim:

ASEAN +3 ÜLKELERİNDE GEÇEN HAFTANIN GÜNDEMİ

İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, ASEAN ülkelerine mensup Brunei, Kamboçya, Endonezya, Filipinler, Singapur, Vietnam, Tayland büyükelçi ile temsilcilerini makamında ağırladı.

- Brunei’de Yunus Emre Enstitüsü ile Brunei Teknoloji Üniversitesi (UTB) arasında Türkçe öğretim mutabakatı imzalandı. Halen Büyükelçilik bünyesinde ve Sultan Şerif Ali İslam Üniversitesinde (UNISSA) Türkçe dil kursları devam ediyor.

- Çin'de elektrik tüketimi 11 ayda %3,5 arttı, perakende satışlar Kasımda % 5,9 azaldı. Ülkede otomobil üretimi ve satışları geçen Kasım’a göre % 7,9 azaldı. Fuling kaya gazı sahasından 10 yılda 53 milyar metreküp gaz çıkarıldığı bildirildi. Dünyanın en büyük demir cevheri tüketicisi olan Çin, 20 çelik üreticisinin tüm demir cevheri alımlarını China Mineral Resources Group (CMRG) üzerinden tek elden gerçekleştirecek. İngiltere'de Hong Konglu protestocuları Manchester'daki Çin Konsolosluğu önünde darp ettikleri için, diplomatik dokunulmazlıklarının kaldırılması istenen Çinli diplomatlar ülkeden ayrıldı. Çin, çip üretiminde kendi kendine yeter hale gelmek ve ABD'nin hamlesinden kaçınmak için çip endüstrisine 143 milyar dolar destek paketi verecek. Ayrıca ABD aleyhine dava açmak için çip ihracat kontrolleri nedeniyle Dünya Ticaret Örgütü’ne başvurdu. Pfizer'ın ürettiği COVID-19 ilacının internetten reçeteyle satışına izin verildi. Eski Çin Devlet Başkanı Zemin'in külleri Yangtze Nehri'ne serpildi. Çin'in Boeing ve Airbus’a rakip yerli yolcu uçağı C919'un ilk teslimatları, ülke içinde China Eastern Havayoluna, ülke dışında Endonezya havayolu şirketi TransNusa'ya teslim edildi. Suudi Arabistan ve Çin kapsamlı stratejik ortaklık anlaşması imzaladı. Çinli taykonot ekibi 6 ay sonra Dünya'ya döndü. İptal edilen Çin Formula 1’i için Türkiye ve Portekiz’in takvime girmeye çalıştığı söylendi.

- Endonezya, yerli üretim elektrikli araç alımlarını sübvanse edecek. Çinli şirketler, bilinen en büyük nikel rezervlerine sahip olan ülkeye son 10 yıl içinde 14,2 milyar dolar yatırım yaptı. Endonezya, Airbus üretimi A400M nakliye uçaklarının 10. müşterisi oldu. Yeni kanunla gelen evlilik dışı ilişki yasağının turistleri kapsamayacağı açıklandı, para galip geldi.

- Filipinler Komünist Partisi'nin sürgündeki kurucusu Sison, 83 yaşında yaşamını yitirdi. Ege Sanayi Odası Başkanı ve Filipinler Fahri Konsolosu Ender Yorgancılar’a Devlet Liyakat ve Sadakat Nişanı verildi. Filipinler'de göstericiler yargısız infazları protesto etti. Kasım’da tüketici fiyatları yıllık %8 arttı.

- Japonya, Çin ve Kuzey Kore nedeniyle askeri doktrinini değiştirerek, Anayasa'daki savaşı terk ve barışçı politikasından vazgeçti, 5 yıllık savunma bütçesini 315 milyar dolara yükseltti. Bunu ilk kutlayan da ABD oldu. Tokyo'da Nisan 2025'ten itibaren yeni binalarda güneş paneli zorunlu olacak. THY Narita Havalimanı seferlerine yeniden başladı, darısı Osaka seferlerine. Japonya, kriptolar üzerindeki % 30 vergi oranını hafifletmeye hazırlanıyor. Japon enerji şirketi TEPCO, ihtiyaç fazlası enerjiyi Bitcoin madenciliğinde kullanma kararı aldı. Apple'ın Japonya'daki yatırımı 100 milyar doları aştı. Fukuşima Nükleer Santrali'nin arıtılmış suyu denize boşaltılacak. Japon Mitsubishi, İngiliz BAE ve İtalyan Leonardo ortaklaşa yapay zekâlı yeni nesil savaş uçağı geliştirecek. Avrupa füze üreticisi MBDA'nın da projeye dâhil olacağı belirtildi. Japonya ekonomisi yıllık %0,8 daraldı, banka kredileri %2,7 büyüdü.

- Kamboçya'da Çin yatırımıyla yapılan en büyük enerji santrali Huadian Preah Sihanouk kömür santrali resmen faaliyete geçti.

- Güney Kore'de ABD Uzay Kuvvetleri Komutanlığı kurdu. Sinop Nükleer Santral inşasına Korea Electric Power Corporation (Kepco) talip oldu. Geleneksel yöntem yerine uluslararası yaş hesaplama yöntemi mecliste kabul edildi, yeni sistemle ülke de yaşlar 1-2 yıl küçülecek. Ukrayna'ya 100 tonluk insani yardım malzemesi gönderilecek. Kuzey Kore’de devlet tarafından el altından dolar karşılığında Batılı ve Japon marka ürünlerin satıldığı belirtildi. Kuzey Kore'de, Güney Kore dizisi izleyen ve arkadaşlarına dağıtan üç liseli genç idam edildi.

- Laos hava sahasını Rus Havayollarına kapattı, Tayland uçuşları 2 saat uzadı. Çinli CRRC Meishan tarafından yapılan C70E trenlerinin ilk partisi teslim edildi. 25 konteynerlik ilk muz treni Çin’e hareket etti.

- Malezya’nın yeni Başbakanı Enver İbrahim, kabinesindeki isimleri yolsuzluğa karşı uyardı. Ülke de Hürjet’in de katıldığı jet eğitim uçağı ihalesinde Korea Aerospace Industries'in adı rüşvet iddialarına karıştı. BAE ile Malezya arasında Abu Dabi'nin Zafra bölgesinde petrol arama anlaşması yapıldı.

- Myanmar Yangon’da hava üssüne roketli saldırı düzenlendi. Vietnam’ın denizden kurtardığı 154 Arakanlı ülkesine iade edildi. Bangladeş, 24 Arakanlı Müslüman'ın ABD'ye uçtuğunu açıkladı.

Singapur, fidye yazılım saldırılarına karşı yönerge geliştirdi. GSK Türkiye Genel Müdürü Selim Giray, GSK Singapur ofisindeki Gelişen Pazarlar Ticari Operasyonlar ve Strateji Başkan Yardımcılığına atandı.

Tayland'da Kasım’da tüketici fiyatları yıllık %5,55 yükseldi. Myanmar sınırında 15 uyuşturucu kaçakçısı ölü ele geçirildi. İngiliz Dr. Peter Dazsak, Covid-19'un kaynağının Tayland'daki bir mağara olduğunu iddia etti. Tesla Model 3 ve Model Y Tayland'da piyasaya sürüldü.

Vietnam kömür enerjisinden çıkış için JETP kapsamında 15,5 milyar dolar destek alacak. Vietnam'ın çelik ihracatı Ocak-Kasım döneminde düştü. Vietnam'da bu yıl 122 kişi dang humması nedeniyle hayatını kaybetti, toplam vaka sayısı 325 bin. Alman BMW, Vietnam'da Sedan ve SUV üretmeye başlayacak.

Teşekkür ve düzeltme: Geçtiğimiz yazılardan birinde başkent Ho Chi Minh ifadesini kullanmışım. Hâlbuki savaş sonrası Kuzey ve Güney Vietnam’ın birleşmesi ile 1976 yılından itibaren başkent Hanoi oldu. TC. Hanoi Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliğine dikkatleri için teşekkür ederim.

Bangkok’dan sevgi ve saygılarımla…