DTÖ’nün yeni başkanına sorulması gereken 10 soru

“Ticaret, iyi yönetilirse, kalkınma için güçlü bir araç olabilir. Ticaret, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nı gerçekleştirmenin önünde engel olmamalı. Zor kararlar almak için ihtiyaç duyulan kolektif eylemi ve siyasi iradeyi harekete geçirmelidir” açıklamalarını yapan Uluslararası Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü (IISD), DTÖ’nün yeni başkanının cevaplaması gereken 10 soru olduğunu ifade ediyor.

Dünya Ticaret Örgütü Başkanı Roberto Azevedo yedi yıl önce göreve geldiğinde, örgütün belirsiz zamanlarda çok önemli bir rol üstlendiğini söyleyerek, DTÖ’yü “korumacı politikalara karşı sahip olduğumuz en iyi savunma” olarak değerlendirmişti. Bugün geldiğimiz noktada korumacı politikalar, COVID-19 salgını, ABD-Çin ticaret savaşları, iklim krizi gibi çok sayıda konu, belki de en belirsiz zamanlardan birini yaşadığımızın göstergesi.

Roberto Azevedo, görev süresinin dolmasından bir yıl önce, 31 Ağustos 2020 itibariyle görevini bırakacağını açıkladı. Bugün DTÖ Genel Direktörlüğü için yarışan sekiz aday bulunuyor. Bu adaylar, Mısır, Kenya, Meksika, Moldova, Nijerya, Suudi Arabistan, Güney Kore ve İngiltere’den.

Kenya’nın Eski Dışişleri ve Ticaret Bakanı Amina Mohamed DTÖ Genel Direktörlüğü’nü kazanması en muhtemel aday olarak gösteriliyor. Amina Mohamed’in DTÖ başkanı olması halinde örgüt ilk kez Afrika kökenli biri ve bir kadın tarafından yönetilmiş olacak. Ama görünen o ki, yeni başkanın görevi pek de kolay olmayacak.

“Ticaret, iyi yönetilirse, kalkınma için güçlü bir araç olabilir. Ancak ticaret, iklim değişikliğiyle mücadele, işçi haklarını koruma, çevreyi koruma ve dünya liderlerinin 2015 yılında Birleşmiş Milletler’de kabul ettiği 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amacını (SDG) gerçekleştirmenin önünde engel olmamalıdır. Dünya Ticaret Örgütü, bir balon içinde işlememeli ve zor kararlar almak için ihtiyaç duyulan kolektif eylemi ve siyasi iradeyi harekete geçirmelidir” açıklamaları yapan Uluslarararası Sürdürülebilir Kalkınma Enstitüsü (IISD), Dünya Ticaret Örgütü’nün yeni Genel Direktörü'nün cevaplaması gereken 10 soru olduğunu ifade ediyor.

CEVAP BEKLEYEN SORULAR

1. Büyük ekonomilerde çok taraflılığa siyasi bağlılık oluşturmak ve DTÖ üyeleri arasında güveni yeniden inşa etmek için nasıl çalışırsınız?

DTÖ kendisini, yalnızca ABD ve Çin değil, büyük ekonomiler arasında yükselen ticaret geriliminin ortasında buldu. Yeni Genel Direktör ticarette birlikte çalışmanın, hem büyük hem de küçük ülkelere, özellikle şüphecilik veya kilit aktörlerin çatışması karşısında, nasıl fayda sağlayacağını açıklayabilmeli ve siyasi çıkmazların üstesinden gelmenin yeni yollarını bulabilmeli.

2. Temyiz Kurulu krizinin üstesinden gelmeyi ve DTÖ’nün uyuşmazlıkların barışçıl çözümüne yönelik düzgün işleyen bir sisteme sahip olmasını nasıl sağlarsınız?

DTÖ’nün uyuşmazlıkları çözme sistemi, büyüklüklerine bakılmaksızın ülkelerin yasal iddialarda bulunabilecekleri ve bağlayıcı, uygulanabilir kararlar alabilecekleri birkaç uluslararası forumdan biri olarak hizmet veren temel direklerinden biri. Ancak, Temyiz Kurulu olarak bilinen en yüksek mahkemesi, ABD’nin herhangi bir yeni atama veya yeniden atama için seçim süreçlerinin başlamasını defalarca engellemesinin ardından, çalışma yeter sayısı olmaksızın Aralık ayından bu yana felç durumda. Yeni Genel Direktör’ün, DTÖ üyelerini bu krizi çözmek için nasıl bir araya getireceğini bulması ve aynı zamanda onlarla birlikte ticaretle ilgili anlaşmazlıkları çözmek için çalışması gerekecek.

3. DTÖ’nün insan haklarının, özellikle işçi haklarının ve insana yakışır iş fırsatlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmasını nasıl sağlarsınız?

Pek çok ülkedeki işçiler ve politika yapıcılar, şirketlerin daha rekabetçi olma girişimlerinde işçi haklarına saygı göstermemeleri durumunda ticaretin sürdürülebilir kalkınmayı baltalayabileceğinden korkuyor. Pek çok bölgesel ticaret anlaşması işçi haklarıyla ilgili bölümler içeriyor olsa da, bu alandaki DTÖ’deki tartışma, 1996 Singapur Bakanlar Konferansı’nda WTO ve ILO sekretaryalarının “mevcut işbirliğini sürdürme” taahhüdüne rağmen eksik kalmış durumda. Yeni Genel Direktör’ün bu endişelere anlamlı bir şekilde yanıt vermesi ve DTÖ’nün ticaret ve insan haklarından ve istihdamdan sorumlu BM kuruluşları ile ilişkisini yeniden canlandırması gerekecek.

4. DTÖ’nün iklim değişikliği ile mücadelede ilerlemeyi desteklemek için fosil yakıt sübvansiyon reformu da dahil olmak üzere çevresel sürdürülebilirliği desteklemesini nasıl sağlarsınız?

BM’nin Paris Anlaşması hedefleri ve DTÖ kural kitabının önsözündeki sürdürülebilir kalkınmaya yapılan atıflar göz önüne alındığında, yeni Genel Direktör’ün, kuruluşun iklim değişikliği ve diğer çevresel sorunların yol açtığı zorluklarla nasıl başa çıkabileceği konusunda daha açık bir tartışmayı teşvik etmesi gerekiyor.

5. DTÖ’nün COVID-19 sonrası dönemin “daha iyi şekilde yeniden inşa edilmesine” katkıda bulunmasını nasıl sağlarsınız?

Yeni Genel Direktör, tarihi bir ekonomik gerileme ve küresel ticarette büyük bir düşüş döneminde göreve başlayacak. Hükümetler, krize ekonomik iyileşme paketleriyle yanıt verdiler. Bu paketlerin düşük gelirli ülkelerdeki üreticilere haksız zarar vermesinden ve yeni piyasa çarpıklıklarına yol açmasından endişe ediliyor. DTÖ’yü, daha sürdürülebilir ve daha adil bir ticaret sistemine geçişte pozitif bir güç olarak konumlandırmak gerekiyor.

6. En az gelişmiş ülkelerin karşılaştığı zorlukları da dikkate alarak ticaret ve sürdürülebilir kalkınma taahhütlerini nasıl ilerletmek istersiniz?

DTÖ üyeleri, en az gelişmiş ülkelere ürün ve hizmet ticaretinde gümrüksüz, kotasız veya tercihli erişim sağlama taahhütlerinde bulunurken, bu önlemler uygulamada yetersiz kalıyor. Yeni Genel Direktör’ün ticaretin gelişmekte olan ve en az gelişmiş ülkelere fayda sağlaması için yeni fikirler üretmesi gerekecek.

7. DTÖ’nün balıkçılık sübvansiyonları konusundaki SKA 14 taahhüdüne saygı göstermesini nasıl sağlamaya çalışırsınız?

Su altında yaşam konulu SDG 14’ün DTÖ üyelerinin yerine getirmesi gereken özel bir hedefi var: 2020’ye kadar, yasadışı, rapor edilmemiş ve düzensiz balıkçılığı destekleyen sübvansiyonları ortadan kaldırmak. 2020’nin sonuna gelmeden önce, yeni Genel Direktör’ün, üyelerin bu konuda zor siyasi seçimler yapmalarına yardımcı olması gerekecek.

8. DTÖ’nün yoksulluk ve eşitsizliğin üstesinden gelmeye yardımcı olmasını nasıl sağlarsınız?

Ticaretteki büyüme, yoksulluk seviyelerinde tarihsel bir düşüşle aynı zamana denk gelse de, gelir eşitsizliği hem ülkeler içinde hem de ülkeler arasında yoğun bir şekilde devam ediyor. Yeni Genel Direktörün, ticareti ve piyasaları etkileyen politikaların daha kapsayıcı bir şekilde ekonomilere nasıl katkıda bulunabileceğini anlatması ve DTÖ üyelerini bu konuda harekete geçirmesi gerekecek.

9. Hem bir kurum olarak DTÖ içinde, hem de DTÖ’nün küresel ekonomideki etkisi aracılığıyla toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak adına neler yapacaksınız?

DTÖ, 2017’de Buenos Aires’te Ticaret ve Kadınların Ekonomik Güçlendirilmesi Deklarasyonu’nu yayımladı. Yeni Genel Direktör’ün, kadınların örgüt içinde üst düzey pozisyonlarda temsil edilmesini sağlamasının yanı sıra, bu konudaki ilerlemenin güçlenerek devam etmesini sağlaması gerekiyor.

10. DTÖ’nün açlığı ve yetersiz beslenmeyi sona erdirmeye katkıda bulunmasını ve sürdürülebilir tarımı teşvik etmesini nasıl sağlarsınız?

Yeni Genel Direktör’ün en önemli görevlerinden biri; ticaretin açlık ve yetersiz beslenmeyle mücadele çabalarına olumlu katkı sağlaması, gelişmekte olan ülkelerde çiftçilerin geçim kaynaklarını desteklemesi ve bu kritik alandaki görüşmeleri yeniden canlandırmaya yardımcı olarak sürdürülebilir tarımı teşvik etmesi olmalı.