Dövizdeki sıçramanın günlük hayattaki 10 sonucu

İster geliri, ister gideri döviz cinsinden olsun, ya da dövizle hiçbir doğrudan ilişkisi olmasın, kurlardaki sıçramanın herkes için bir takım olumsuz etkileri var. Bazıları “kurdan bana ne!” dese de durum pek öyle değil. Harcamaları ya da borcu döviz cinsinden olmayıp, geliri ya da tasarrufları döviz cinsinden olanlar için bile dövizdeki yükselişin günlük hayatta etkilerini görebiliyoruz.

Gelin kısaca bakalım…

1- Dövizdeki sıçrama, TL’ye olan güveni daha da azaltır, vatandaşın ve şirketlerin işlemlerini döviz kurlarını baz alarak fiyatlandırmasına neden olur.

2-Kurlar hızlı arttıkça, bankada tutulan mevduatın TL olarak değil, döviz olarak tutulması eğilimi güçlenir.

3-İthal edilen tüketim mallarının yurt içi satış fiyatının doğrudan artmasına neden olur. Örneğin otomobil ve elektronik ürün fiyatları anında artar.

4-İthal edilen hammadde ve ara malların TL cinsinden fiyatları yükselince, katma değerin büyük kısmı yurtiçinde yaratılsa dahi üretim maliyetlerinde artış olur.

5-Kur artışı, maliyet ve fiyatları; bunlar da kısa süre içinde enflasyonu yukarı çekmeye başlar. Enflasyon yüksekken kur artışının enflasyonu kışkırtıcı etkisi daha da artar.

6-Hayat pahalılaşınca, üretimde neredeyse hiç ithal mal kullanmayan işletmeler bile fiyatlarını yukarı çekmek zorunda kalır. Örneğin berber ve kuaförler fiyatlarını artırır. Çünkü mevcut gelirleri ile mevcut harcamalarını finanse etmekte zorlanmaya başlarlar.

7- İçeriğinde hiç ithal mal olmadığını düşündüğünüz ama aslında dolaylı olarak ithal ara malı kullanılan alanlar var. Örneğin domates, salatalık gibi tarla ürünleri. Burada kullanılan elektrik, gübre, sulama boru ve sistemleri, ilaç, taşımada kullanılan kamyon, motorin vb. fiyatı döviz kurundan etkilenen çok sayıda dolaylı girdinin maliyeti kur artışı ile yükselir.

7-Ücretlilerin geçim maliyetleri yükseldiği için zam beklentileri artar. Piyasada anında olmasa bile zamanla maaş ve ücretler artmaya başlar. Bu da işletme maliyetlerini artırır.

8-Ücret artışları yılda bir, kimi yerlerde ise yılda iki kez ve genellikle gerçekleşen enflasyona yakın oranda yapılır. Bu da ücretlerin erimesine neden olur. Yani yüksek enflasyon döneminde ücretli çalışanların refahında azalma görülür.

9-Kurlar yükseldikçe, döviz ve altın cinsi borcu olanların borcu TL cinsinden yükselir.

10-Kurlardaki sıçrama benzin, motorin, doğalgaz, kömür gibi enerji kalemlerinin maliyetini artırır. Devlet çoğu zaman bunu dengeleyecek adımlar attığı için nihai satış fiyatını sübvanse etse de; verilen destekler, kamu borçlanması, zam ve vergi artışları ile telafi edilir.

Bu etkileri daha da artırmak mümkün. Dikkat çekmek istediğim nokta, “maaşımı TL ile alıyorum”, “iç piyasaya satıyorum”, “harcamalarımı TL ile yapıyorum” ve benzeri düşünceler ile “dövizdeki yükseliş beni ilgilendirmiyor” bakış açısının gerçeklerle pek de örtüşmediği.