Dönüştürücü liderlik

Son bir yılda dünyada yaşanan salgın krizi ve buna bağlı olarak oluşan ekonomik olumsuzluklar, işletmelerin iş yapış biçimlerinde, üretim hatlarında, ürünlerinde, iç ve dış iletişimlerinde, lojistik ve depolamada, satış ve pazarlama faaliyetlerinde, insan kaynağının yönetiminde, performans kriterlerinin belirlenmesinde ve buna benzer bir çok konuda değişime, gelişime, yeniden yapılanmasına ve sonuçta zorunlu bir dönüşüme yol açmıştır.

“Değişim”, bir işi olduğundan daha iyi bir konuma getirmek için yapılan faaliyetler olarak tanımlanırken, “Dönüşüm” ise bir işe başka bir şekil kazandırmak, tamamen farklılaştırmak olarak tanımlanabilir.

Türkiye gibi, ülke genelindeki girişim oranının %99’unun KOBİ’lerden oluştuğu ülkelerde, bilindiği gibi işletmelerin çok büyük bir oranı “Aile İşletmeleri”nden oluşmaktadır ve kurumsal kararlar kurucular veya aile üyelerinden oluşan yöneticiler tarafından verilmektedir (1).

İşletmelerde dönüşümü sağlayacak olan liderler ya da üst yönetimin, doğru kararları zamanında almaları ve doğru adımları atmaları gerekmektedir.

Ancak, bu kararların doğru alınmasının karşısında bir takım engeller vardır. Bu engelleri, yatırım geri dönüşü henüz tamamlanmamış olmasına rağmen teknolojinin yenilenmesi, yeni teknolojinin yüksek bütçeler gerektirmesi, mevcut bazı sistemlerin yenilenemediği veya gereksiz kalacağı için atıl duruma düşmesi, dış kaynak kullanım sisteminin oturtulmamış olması, üretim yerinin değiştirilmesi gibi köklü dönüşümler olarak sıralayabilir, hatta daha fazla etkenler de sıralanabilir.

Ancak tüm bunların ötesinde daha önemli faktörler vardır, o da işletme lider ve yöneticilerinin “Dönüşüme” ne kadar hazır oldukları, bunu ne kadar istedikleri ve bu konuda ne kadar bilinçli ve eğitimli olduklarıdır. Aile işletmelerinde bu faktörler, dönüşümü engelleyici veya geciktirici sorunlar olarak ortaya çıkmaktadır.

İşletme liderlerinin veya üst düzey yöneticilerinin “Dönüşümü” sağlayabilmeleri için “Yukarıdan aşağıya” doğru tüm kademelere “Vizyonu” aktarmaları ve en alt kademedeki çalışana kadar dönüşümün gerekliliğini benimsetmeleri gerekmektedir.

“Dönüşümcü Liderlik” kavramı ilk defa 1978 yılında siyaset bilimci James MacGregor Burns tarafından kullanıldı. Burns, "Liderlik" isimli kitabında, politik liderliği “İşe yönelik” ve “Dönüştürücü” olmak üzere ikiye ayırdı (2).

Burns'a göre “İşe yönelik” liderlik süreci, bir liderin bazı unsurları karşılıklı olarak değiştirmek için takipçileri ile iletişime geçerek sağlar. “İşe yönelik” liderler kendi amaç ve isteklerini gerçekleştirmeleri için, takipçilerin bireysel amaçlarının gerçekleşmesinin sağlanması gerekliliği üzerinde dururlar. “Dönüştürücü” liderler ise örgütün amaç ve vizyonunu gerçekleştirmek için, takipçilerin ihtiyaç ve değerlerinin değişimi üzerinde yoğunlaşırlar (3).

Dönüştürücü liderlik, işletmenin çevre koşullarının gereklerine uygun bir dönüşüm süreci başlatarak, tüm örgütü harekete geçirerek, örgütün misyon ve amaçlarına ulaşma süreci olarak tanımlanabilir. Ancak bunu gerçekleştirmek için, tüm çalışanlarda saygınlık, güven ve cesaret uyandırmak gerekmektedir.

Peki, işletme liderleri veya üstü düzey yöneticiler nasıl “Dönüştürücü Lider” olabilirler?

Dönüştürücü liderlik özelliklerini davranış bilimci Barnard M. Bass, 1985 yılında yapmış olduğu bir dizi teorik ve klinik çalışmalarda bazı temel özellikler belirlemiştir (4).

Bu özellikleri şöyle tanımlamıştır:

·         Karizma

·         Telkin Yeteneği

·         Entellektüel Uyarıcı Güç

·         İzleyiciler Üzerinde Kişiselleştirilmiş İlgi

Dönüştürücü liderler, bir vizyon yaratmak ve bu vizyona bağlı olarak işletmenin misyonunu gerçekleştirmek için çalışırlar. Teknolojik, ekonomik, politik, hukuki, sosyal ve kültürel koşulların gereklerine uygun köklü değişimleri sağlamak için, tüm işletme  çalışanlarını harekete geçirirler.

Dönüştürücü liderler, bu süreç içinde işletme içinde değişime karşı direnç oluşumunu engellerler ve sorunların belirlenmesinde, çözüm önerileri geliştirilmesinde tüm çalışanlara  destek olurlar.  

Kaynakça

(1)   https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kucuk-ve-Orta-Buyuklukteki-Girisim-Istatistikleri-2019-37548

(2)   Nicholls J., (1994), "The Paradox of Managerial Leadership "Journal of General Management, Cilt 18, No:.4, s. 9.

(3)   Kühnert K. ve Lewis P., (1987), "Transactional and Transformational Leadership: Constructive/Developmental Analysis" Academy of Management Review, Cilt: 11, No: 4, s.648.

(4)   Bass, B.M., (1990), "From Transactional to Tranformational Leadership Learning to Share the Vision", Organizational Dynamics.