Don Corleone yurtdışı yatırım risklerini nasıl yönetir?
Don Vito Corleone’nin suratı asılmıştı. Yurtdışı işletmelerdeki yatırımları istediği gibi gitmiyordu. İngiltere’de Toris kimseyle anlaşamıyor, Şansölye başkaldırıyordu. Kurdaki dalgalanmalar sürekli finansal tablolarını vuruyor, özkaynak gücünü zayıflatıyordu. Bu işten kurtuluşun tek yolu “Yurtdışı İşletmedeki Net Yatırım Riskinden Korunma”- Net investment hedge”’di.
Don, consigliere Tom’dan durum değerlendirmesi istedi. Neydi bu durumun sebebi, çözüm ne olabilirdi? Tom’da aldı eline sazı, başladı anlatmaya.
Tom: “Saygıdeğer Baba, şimdi sizin Almanya’da şirketiniz var mı? Var. Almanya’daki şirket tüm işlemlerini TMS 21 Kur Değişiminin Etkileri Standardı gereği temel para birimi (functional currency) olan Euro’dan yapıyor ve finansal tablolarını Euroya göre hazırlıyor. Sizin ana şirketiniz (parent company) Türkiye’de ve Türk Lirası cinsinden finansal tablolar hazırlıyor. Almanya’ya gönder raporları, emri veriyor musunuz? Veriyorsunuz. Almanya’daki bağlı ortaklık diye tanımladığımız şirketin finansal tablolarını ana şirkete konsolide edebilmemiz için sunum para birimi (presentation currency) olan Türk Lirası’na çevirmemiz lazım ki, elma ile armudu konsolide etmeyelim. İşte tam o noktada olanlar oluyor. Euro’dan hop Türk Lirası’na derken aradaki fark, yabancı para çevrim farkı (cumulative translation adjustment) olarak özkaynaklarınıza çöküveriyor. Yani anlayacağınız ana şirketin finansal tablolarının temel para birimi ile yurtdışında yaptığınız yatırımın (bağlı ortaklık, iştirak veya iş ortaklıklarındaki yatırımlar) temel para birimi arasında fark oldukça, bu kur riskine maruz kalacaksınız.”
Corleone: “Yapma ya! Diğer aileler Yurtdışı İşletmedeki Net Yatırım Riskinden Korunma Muhasebesi diye bir şey yapıyormuş. Biz de yapalım o zaman”.
Tom: “Tamam Baba! Bizim yol göstericimiz TFRS Yorum 16 Yurtdışındaki İşletmede Bulunan Net Yatırımın Finansal Riskten Korunması (IFRIC Interpretation 16 Hedges of a Net Investment in a Foreign Operation) olacak. Net yatırım riskinden korunma muhasebesini becerirsek yurtdışındaki yatırımlarımızdan kaynaklı kur etkisini konsolide finansal tablolarımızda azaltmış olacağız. Böylece en güçlü aile olduğumuzu herkes anlar.”
Don Corleone: “Tom! Lafı uzatma da nasıl yapacağımızı söyle!”
Tom: “Sayın Don, size daha önce ifade ettiğim gibi, kurtulmaya çalıştığımız tanımlanmış risk (designated hedge risk) ana ortağın temel para birimi olan Türk Lirası ile Almanya’daki bağlı ortaklığın temel para biriminin Euro olmasından dolayı ortaya çıkan kur farkları, yani kur riski. Korunan kalem (hedge item) ise yurt dışı işletmemizin net varlıklarının tamamı veya bir kısmı olarak tanımlanır. Riskten korunma muhasebesi adımlarını tamamlayabilmek için bir de kendimize korunma aracı (hedging instruments) bulmamız gerekiyor.”
Carleone’nin kaşları sinirli sinirli kalkmaya başlamıştı. “Nereden bulacağız bu korunma aracını?” diye kükredi.
Tom: “Korunma aracımız, forward gibi bir türev enstrüman olabilir. Normalde türev enstrümandan kaynaklanan kur kayıp kazançları kâr-zarar tablosuna yansıtılır. Riskten korunma muhasebesi yaptığımızda türev enstrümanın yarattığı kur etkisi etkin olduğu ölçüde diğer kapsamlı gelir tablosunda (other comprehensive income) muhasebeleşir. Yurt dışı yatırımımızın kur çevrim farkları da diğer kapsamlı gelir tablosunda muhasebeleşeceği için, iyi kurgulanmış riskten korunma işleminde iki işlemin etkisi birbirini nötralize edecek, özkaynaklardaki kur etkisi en aza inecektir.”
Baba Corleone: “Ona reddedemeyeceği bir teklif sunacağım... Sen de o sırada bir forward al.”
Tom atıldı. “Sayın Corleone, aklıma bir fikir daha geldi. Riskten korunma ilişkisini kurmak için illa da türev araç almamıza gerek yok. Türev olmayan araçlarla da bu işi yapabiliriz. Yeter ki TFRS 9 paragraf 6.4.1 ‘de istenen korunma muhasebesi için gerekli kıstasları yerine getirelim. Korunma aracı, korunan kalem, korunulan riskin yapısı belirlenmiş olmalı, etkinlik analizleri yapılmalı ve tüm bunlar dökümante edilmiş olmalı. Türev araç kullanmazsak, riskimizi spot kur riski diye tanımlayacağız. Türev araç kullanırsak, riski spot kur riski veya forward enstrümanının kur riski diye tanımlayacağız.”
Corleone: “Tom, türev araçsız bu işi nasıl yapacağız? Unutma, dostluk ve para, zeytinyağı ve su gibidir...”
Tom: “Saygıdeğer Baba! Almanya’daki net yatırım tutarımız kadar yanımızdaki çamaşırhaneye Euro borcumuz var. Bakın, gün geldi bu borç işimize yaradı. Biz de konsolide finansal tablolarda net yatırımımızla aynı miktar ve aynı para cinsinden olan kredi borcumuzu ilişkilendireceğiz. IASB (Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu) denen aile de benzer uygulamayı yapıp Appendix AG2’de örneklerle anlatmış. Almanya’daki yatırımımızı satınca da özkaynakta birikmiş çevrim farklarını TFRS 9 paragraf 6.5.14’e göre kâr-zarar tablosuna transfer edeceğiz (reclassification adjustment).”
Don Vito Corleone son sözü söyledi: “Unutma! İntikam soğuk yenen bir yemektir.”