Dolar orada yalnız kalmayacak, takipçileri var!
✔ 2020 ve 2021 yıllarının toplamında dolar yüzde 165, Yİ-ÜFE ile TÜFE ise muhtemelen yüzde 127 ve yüzde 58 artış gösterecek.
✔ Üretici fiyatları doları, tüketici fiyatları da üretici fiyatlarını yakalamaya çalışacak. Ama doları çeken lokomotif öyle güçlü ki farkın kapanması pek kolay olmayacak. Hatta fark belki de uzun süre kapanmayacak.
2019 yılının aralık ayındaki dolar, Yİ-ÜFE ve TÜFE’yi 100 kabul ederek bir endeks oluşturduk. Görelim istedik; iki yılda bu büyüklükler nasıl seyretmiş; hangisi diğerlerine üstünlük kurmuş. Ne olduğunu zaten hepimiz yaşıyoruz da, eğilimi sayılara dökerek izlemek, grafiğin nasıl bir gidişat ortaya koyduğunu görmek daha çarpıcı olur, diye düşündük. Nitekim oldu da...
2021’in sonuna yaklaşıyoruz. Doların nereye doğru yol aldığı çok açık; üretici ve tüketici fiyatlarının nasıl bir artış göstereceği de iyi kötü kestirilebilir.
Doların aralık ayının ilk 20 günündeki ortalaması 14.04 oldu. Kalan 11 gündeki ortalamayı 18 lira kabul etsek, ay ortalaması yaklaşık 15.50 düzeyinde oluşacak.
Dolarda kasım ayı ortalaması 10.52 idi. Aralık ortalaması 15.50’de kalırsa, bir ayda tam 47’lik artış yaşanmış olacak. Kabaca yüzde 50’lik bir artış!
Bu, görülmedik bir oran; ama çok açık ki gerçekleşmesi istenen bir oran! Bu, Türk parasının dolar karşısında bir ayda yaklaşık üçte bir değer yitirmesi demek.
Dolar bir ayda ay ortalaması bazında yüzde 50 artacak; ama fiyatlardaki artış çok düşük kalacak, öyle mi!
Doğru ya; petrolümüz var, doğalgazımız var, bunları ithal etmiyoruz; üretimde pek ara mal kullanmıyoruz, makine teçhizat deseniz çoğunu kendimiz yapıyoruz; bunca yıl tüm kaynaklarımızı konuta, yola, köprüye mi aktardık sanıyorsunuz... Yani ithalata ve dolayısıyla döviz kuruna bağlı değiliz ki! Kur artınca fiyatlar da niye ona ayak uydursun!
Hayali bile güzel geliyor değil mi...
100 ile başladılar, şimdi neredeler?
Grafiğimizi oluştururken 2019 yılının aralık ayını 100 kabul ettiğimizi girişte belirttik. Aradan iki yıl geçti, peki bu üç değer nereye ulaştı...
Dolar endeksi, aralık ayı ortalaması 15.50 olduğu takdirde tam 265’e ulaşmış durumda. Yani iki yıllık artış oranı yüzde 165.
Üretici fiyatları için oluşturduğumuz endeks, aralık ayı artışı yüzde 20 olarak gerçekleştiği takdirde 227'ye ulaşacak ve iki yılda yüzde 127 artmış olacak.
En geride kalan ise TÜFE. Tüketici fiyatları bu ay yüzde 15 artış gösterirse bulacağımız değer ancak 158’e çıkacak. Bu da tüketici fiyatlarının iki yılda toplam yüzde 58 artış gösterdiği anlamına gelecek.
2020 ve 2021... Aralık ayı değerleri tahminimiz doğrultusunda gerçekleşirse bu iki yıl toplamında dolar yüzde 165, Yİ-ÜFE yüzde 127, TÜFE ise yüzde 58 artış göstermiş olacak.
Kur koptu gidiyor ama sanılmasın ki fiyatlar kur artışının peşini bırakacak!
Ya da şöyle diyelim:
Grafikteki yeşil var ya yeşil, zirvede yalnız kalmayacak; peşine önce kırmızı takılacak, kırmızıyı da mavi izleyecek. Bunların üçü birden zirveye doğru yol alırken aşağılarda kalanların da adeta canı çıkacak!
Umursayan olursa...
Yİ-ÜFE'de aylık yüzde 20'ye, TÜFE'de yüzde 15'e hazır olun!
Tüketici fiyatlarının aralık ayında hangi oranda artabileceğine ilişkin bir analize köşemizde dün yer verdik. Tahminimiz yüzde 15 dolayında bir TÜFE artışı göreceğimiz, yılı da yüzde 35-40 arasında bir artışla kapatacağımız yönünde.
Peki üretici fiyatları ne olacak? Doların yüzde 50’ye yakın artış gösterdiği bir ayda üretici fiyatları da normalde kur artışının en az yarısı kadar yükselir. Yani Yİ-ÜFE’de aralık ayı artışının yüzde 20-25 arası gelmesi şaşırtıcı olmaz. Biz artışın yüzde 20 olduğunu varsayalım. Bu durumda Yİ-ÜFE’deki 2021 yılı artışı yüzde 81’i bulacak demektir.
Şu durumda Yİ-ÜFE ile TÜFE'nin 2021 artışında 40 puanı aşan bir fark oluşacaktır. Farkı daha sağlıklı bir şekilde ortaya koyan hesaplama, endeksler üzerinden yapılan hesaplamadır. Aralıktaki artıştan sonra üretici fiyat endeksi 1.030’a ulaşırken, tüketici fiyat endeksi 696’da kalacak. İki endeksin de 2003’te 100 olarak yola birlikte çıktığını unutmayalım.
İki endeks arasında yüzde 50'ye yakın bir fark oluşuyor. Üretici ve tüketici endekslerinin aynı düzeyde olması, belli dönemlerde aynı eğilimleri göstermesi beklenmez ama arada da bu kadar fark olmaz.
Fark nasıl kapanacak?
Üretici ve tüketici fiyat endeksleri arasında yüzde 50'ye doğru giden fark tümüyle kapanmayacak ama bu düzeyde de kalmayacak. İyi de bu nasıl olacak?
Bizim enflasyonumuz maliyet kaynaklı olduğuna göre normalde Yİ-ÜFE artışının zaman içinde durması ve gerileme başlaması, TÜFE’ye gelecek yansımayla da iki oranın birbirine yaklaşması beklenir.
Ancak şu gerçeği görmezden gelemeyiz.
Yİ-ÜFE artışının bu düzeye gelmesine yol açan başlıca etken ne, kurdaki tırmanış.
Peki kur artışının durması ve hele hele tersine dönmesi için bir çaba, dolayısıyla bir beklenti var mı?
Ne gezer!
Biz kur yangınına bırakın müdahale etmeyi, tankerle benzin taşımaya devam ediyoruz.
Şu halde nasıl olacak da üretici fiyatlarındaki artış duracak ve sonra gerileme eğilimi başlayacak, bu sayede tüketici fiyatları da az artacak ve böylece iki endeks arasındaki makas kapanacak.
Dolayısıyla öyle görünüyor ki aralık sonunda endeks bazında yüzde 50’ye yaklaşacak, 2021 artışı bazında da 40 puanı bulacak fark uzun süre kapanmayacak ve hatta belki daha da açılacak.