Doğalgaz dopingli sıfır enflasyon dönemi sona erdi

Tüketici fiyatları mayıs ayında neredeyse hiç artmadı. Artış oranı yalnızca yüzde 0.04, yani on binde 4 oldu. Mayıs değişiminin bu düzeyde kalmasını sağlayan etkenin ne olduğu da belli; doğalgazdaki “sıfır fiyat” uygulaması.

TÜİK 29 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, 24 Nisan’dan mayıs sonuna kadarki ilk faturaların Enerji Bakanlığı bütçesinden karşılanacağı yönündeki kararı hatırlatmış ve bundan dolayı mayıs ayı için doğalgazda sıfır fiyat yönteminin uygulanacağını belirtmişti. Doğalgazın TÜFE’deki ağırlığı göz önüne alınarak yapılan hesaplamalarda mayıs oranı sıfır dolayında tahmin edilmiş, hatta negatif bir gerçekleşme bile olabileceği dile getirilmişti. Ben de bu köşede 31 Mayıs’taki yazımda mayıs oranının eksi olmak üzere yüzde 0.35 ile yüzde 0.85 arasında gelebileceğini yazmıştım. Benim tahminime göre daha yüksek bir oran ortaya çıkmış oldu.

Bundan sonraki doğalgaz hesabı

TÜİK’in dün yaptığı açıklamada doğalgaz fiyatı sıfır olarak yer aldı. Doğalgazın nisan ayı fiyatı metreküp başına 5.72 liraydı.

Bundan sonraki hesaplama şöyle yapılacak:

Bu yılın haziran ayından gelecek yılın mayısına kadar olan dönemdeki aylık tüketimin 25 metreküpe kadarki kısmı Enerji Bakanlığı bütçesinden karşılanacak. TÜİK EPDK’dan il bazında hanelerin aylık ortalama tüketimlerini alarak hesaplamayı ona göre yapacak. Buna göre herhangi bir ilde aylık ortalama tüketim örneğin 30 metreküp ise bedava olan 25 metreküpün üstü fatura edilecek. Bu örneğe göre 25/30=0,83 formülüyle 1-0,83=0,17 katsayısı bulunacak ve bu katsayı, zam ya da indirim yapılmayacağı varsayımıyla, son fiyat olan 5.72’ye uygulanacak. 5,72x0,17=0,95 doğalgazın metreküp fiyatını verecek. Yani 30 metreküp doğalgaz, 0,95 lira fiyatla 28,60 liraya kullanılmış olacak. Oysa ki 30 metreküp doğalgaza şu anki 5.72’lik fiyatla 171.6 lira ödemek gerekiyordu.

Katsayı oluşturmak TÜİK’in TÜFE hesaplaması için gerekli. Vatandaş daha basit bir yolla kullanacağı örneğin 30 metreküpün 5 metreküpü için ödeme yapacağını düşünerek 5x5,72=28,6 lirayı bulabilir.

Hanelerin yaz aylarındaki aylık ortalama tüketimleri bazı illerde 25 metreküpün de altında, bazı illerdeyse biraz üstünde bulunuyor.

Dolayısıyla yaz ayı boyunca doğalgaza pek para ödenmeyeceğini söylemek mümkün.

Ancak bu durum yaz kış yakıt parası toplayan apartmanlarda oturanları çok fazla ilgilendirmiyor.

İndirim etkisi bitti

Doğalgaz fiyatının mayıs ayı için sıfır kabul edildiğini ve TÜİK’in seçilmiş maddeler listesinde böyle yer aldığını belirttim.

Doğalgaz fiyatı eksi dikkate alınamayacağına göre artık baz etkisi ortadan kalktı. Haziranla birlikte, fiyat düşürülmediği takdirde, TÜFE’de doğalgaz kaynaklı herhangi bir gerileme söz konusu olmayacak. Hatta aylık tüketimi 25 metreküpün üstünde olan illerin etkisiyle bir artış görülecek.

Çok basite indirgeyerek ve ağırlıkları yuvarlayarak nisan ve mayıstaki fiyat oluşumunu ve haziranda muhtemelen nasıl bir tablo göreceğimizi şöyle özetlemek mümkün: (Sayılar ağırlıkları gösteriyor.)

- Nisanda doğalgaz 2,5, diğer kalemler 97,5, toplam endeks 100.

- Mayısta doğalgaz sıfır, diğer kalemler yüzde 2.6 artarak 100,04, aylık artış yüzde 0,04.

- Haziranda doğalgaz örneğin 0,1, diğer kalemler mayısta çıktığı 100,04’e göre yine yüzde 2,6 artarak 102,64.

Yani doğalgazın artık genel fiyat artışını aşağı çekecek bir etkisi yok, olsa olsa artış yönünde bir miktar etki doğabilir.

Yukarı yönlü asıl etki sonbaharda

TÜİK’in 29 Mayıs’taki açıklamasında da işaret ettiği gibi TÜFE’de doğalgazdan kaynaklanacak yukarı yönlü asıl etki kullanımın arttığı kış aylarında gözlenecek.

Fiyat şimdiki düzeyde, yani 5,72 lirada sabit kalsa bile aylık 30 metreküp kullanım durumunda birim fiyat 0,95 lira olarak dikkate alınacak. Yoğun kullanım başlayan aylara gelindiğinde aylık tüketimin bir anda 100 metreküp dolayına çıktığını düşünün, ilk ay birim fiyatta büyük bir sıçrama görülecek. Aylık 100 metreküplük kullanımda katsayı 0,75 (25/100=0,25 ve 1-0,25=0,75) olacak. Bu durumda doğalgazın metreküp fiyatı (5,72x0,75) 4,29 liraya çıkacak. Aylık 30 metreküplük kullanımda 0,95 lira olan metreküp fiyatı, aylık kullanımın 100 metreküpe çıkması halinde bir anda yüzde 351 artmış gibi işlem görecek.

Bu da haliyle kışa girilirken TÜFE’yi yukarı yönlü çok büyük baskı altına alacak. 2024 yerel seçimi de yaklaşmışken kışa girerken koşullar elverdiği takdirde doğalgazda bir indirime gidilmesi hiç şaşırtıcı olmayacak.

YILLIK ARTIŞ HAZİRANDA YÜZDE 35’LERE İNECEK

TÜFE artışının mayısta neredeyse sıfır düzeyinde kalmasıyla beş aylık artış pek değişmedi ve yüzde 15.26 oldu. Yıllık artış ise uzun bir aradan sonra yüzde 40 sınırının altına inerek yüzde 39.59 olarak gerçekleşti.

Yıllık orandaki düşüş çok büyük olasılıkla haziranda da sürecek. Geçen yılın haziranı, yüzde 4.95’lik oranla haziran aylarında pek görülmeyen bir artışa sahne olmuştu. Bu yılki artışın bu düzeye çıkacağı hiç sanılmıyor.

Haziran ayı artışı yüzde 2.5 dolayında gelse bile yıllık oran yüzde 36 dolayına gerileyecek.