Doğalgaz alımında yeni dönem

SELÇUK TURGAY AZAK
Vergi müfettişi - Ekonomist

Rusya Devlet Başkanı Putin, Rusya'dan satın alınan gazın yüzde 25'inin Rus para birimi ruble ile ödenmesi konusunda Türkiye ile anlaşmaya varıldığını açıkladı. Peki bu durum bizim açımızdan ve Ruslar açısından ne anlama geliyor?

Türkiye dış ticarette Rusya ile önemli bir iş birliğine ve ticaret hacmine sahip… 2021 yılına ilişkin istatistiki verilere göre Rusya, Türkiye’nin ithalatında 28 milyar 959 milyon dolar ile ikinci sırada yer buldu. Küresel enerji fiyatlarının yükselmesi ile 2022 yılında şu ana kadar Rusya Türkiye’nin ithalatında birinci sıraya yükseldi. Yani Ocak-Temmuz döneminde ithalatta ilk sırayı Rusya Federasyonu aldı. Rusya Federasyonu'ndan yapılan ithalat 32 milyar 116 milyon dolar olarak gerçekleşti. Özetle 2022 yılının ilk 7 ayında yapılan ithalat tutarı, 2021 yıllık ithalat tutarını geçmiş vaziyette… Bunun sebebi pekala küresel enerji fiyatlarındaki yükseliş… Bu ithalatta en büyük pay yaklaşık % 45 oran ile enerji kalemlerine ait…

Görüldüğü üzere Türkiye açısından Rusya önemli bir enerji tedarikçisi… Küresel enerji fiyatlarının artması beraberinde ithalat maliyetlerimizin ve dolar cinsinden ödemelerimizin artmasıyla dolar ihtiyacımızın yükselmesine sebep oldu. Diğer yandan Rusya’ya batı ülkeleri tarafından uygulanan yaptırımlar neticesinde Rusya yeni ekonomik işbirliklerine ve çeşitlendirmelerine ihtiyaç duydu. Bu kapsamda hem Türkiye’nin döviz kaybını azaltacak hem de Rusya açısından rublenin alışveriş alanı bulmak suretiyle değer ve itibarını koruyacak bir adım olarak Rusya'dan satın alınan gazın yüzde 25'inin Rus para birimi ruble ile ödenmesi konusunda Türkiye ile Rusya anlaştı. Burada önemli olan durum ise rublenin dolar karşısındaki değeri… Çünkü küresel piyasalarda doğalgaz fiyatları hala Amerikan doları cinsinden belirleniyor. Bu sebeple ruble ile doğalgaz alımı noktasında rublenin dolar karşısındaki değeri önem kazanıyor.  Ruble, dolar karşısında Rusya – Ukrayna çatışmasının başladığı Şubat ayında önemli bir değer kaybına uğramış ancak sonrasında rublenin değeri dolar karşısında istikrar kazanmıştır. Mart ayının sonunda başlayan toparlanma günümüze kadar devam etmiş ve rublenin değeri şu anda dolar karşısında nispeten istikrar kazanmıştır. Bu yazının yazıldığı an itibariyle 1 dolar 60,5 rubleye eşit görünmekte ve döviz kuru bu değerler koridorunda devam etmektedir.

Önemli olan burada ruble ile yapılacak ödemede fiyatların nasıl belirleneceği hususu? Eğer ödeme doğrudan ruble ve Türk lirası cinsinden belirli bir  döneme ilişkin sabit bir fiyat ile belirlenir ise dolar karşısındaki dalgalanmalardan etkilenme olmayacaktır. Yok eğer söz konusu ticaret güncel kurlar üzerinden yapılacaksa sonuçta ruble ile Türk lirası çapraz kuru küresel piyasalarda dolar tarafından belirlenmektedir ve bu sebeple alışveriş tutarında devamlı bir değişiklik ihtimali ortaya çıkacaktır.

Türkiye bu ticaretten nasıl kazançlı çıkabilir?

 1-) Türk lirası Amerikan doları karşısında değer kazanır ve rublenin değeri ABD doları karşısında sabit kalırsa;

Bu durumu örnekle açıklayalım:

Diyelim ki 1 birim doğalgaz 10 dolar olsun, döviz kurları da 1 dolar = 15 TL ve 1 dolar = 60 ruble şeklinde gerçekleşmiş olsun. Bu durumda Türkiye 10 dolar karşılığı 150 TL yani 600 ruble ödemesi yaparak 1 birim doğalgaz alımını gerçekleştirecektir. Sonrasında ise 1 dolar = 10 TL olursa yani Türk lirası değer kazanırsa; bu sefer 600 ruble tutarındaki ödemeyi Türkiye 100 TL ile gerçekleştirmiş olacaktır.

2-) Türk lirasının Amerikan doları karşısında değeri sabit kalır ve rublenin değeri ABD doları karşısında düşerse;

Ancak bu durumda doğalgaz fiyatının Türk lirası ve ruble cinsinden sabitlenmiş olması gerekir.

 Diyelim ki 1 birim doğalgaz 10 dolar olsun, döviz kurları da 1 dolar = 15 TL ve 1 dolar = 60 ruble şeklinde gerçekleşmiş olsun. Bu durumda Türkiye 10 dolar karşılığı 150 TL yani 600 ruble ödemesi yaparak 1 birim doğalgaz alımını gerçekleştirecektir. Sonrasında ise 1 dolar = 100 ruble olursa yani Rus para birimi değer kaybederse; bu sefer 600 ruble tutarındaki ödemeyi Türkiye 6 dolar yani 90 TL ile gerçekleştirmiş olacaktır.

Son olarak ifade etmek gerekirse, her ne olursa olsun uluslararası ticarette Amerikan dolarının hakimiyetini ve ülkemizin döviz ihtiyacını azaltıcı her adım olumlu olarak karşılanmalıdır. Hayırlı olması temennisiyle…