Diyarbakır’a bak korona destekleri yeterli mi değil mi gör
Bir önceki yazımızda Türkiye’nin korona krizinin etkilerine karşı açıkladığı ekonomik ve sosyal paketlerin boyutunu, uluslararası karşılaştırmalar penceresinden bakarak değerlendirmiştik. Bugün ise aynı konuya tam tersinden yerel bir pencereden bakacağız. Önceki yazımızda korona krizine karşı Türkiye’nin açıkladığı bütçe kaynaklı destek paketlerinin toplam değerinin gayrisafi yurtiçi hasılaya oranının sadece yüzde 0.24 ile en yoksul ülkelerin bile gerisinde olduğunu tespit etmiştik.
Olaya yerel alandan bakınca da aynı resmi görüyoruz. Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası’nın Diyarbakır Organize Sanayi Bölgesi’nde (OSB) yaptığı bir anket çalışması, korona krizinin işletmeleri ve destek paketlerinin ne kadar derde deva olduğunu birinci elden sergiliyor. Mayıs ayının ortalarında yüz yüze görüşmeler yoluyla yapılan araştırma Diyarbakır OSB’de faaliyet gösteren 212 işletmenin 152’sini kapsıyor. Dolayısıyla Diyarbakır özelinde gerçek hayatta neler olduğunu iyi yansıttığını söyleyebiliriz.
Önce korona krizinin Diyarbakır OSB’deki işletmeleri nasıl etkilediğine bakalım:
✔ Korona krizi işletmelerin ezici çoğunluğunu etkilemiş. Karantina ve tedbirlerden etkilenmediğini söyleyen işletmelerin oranı sadece yüzde 6.7.
✔ İşletmelerin yüzde 23.9’unun kapasitesi düşmüş.
✔ İşletmelerin yüzde 19.8’i maaş ödemekte zorlanmaya başlamış ve yüzde 12’si de işçi çıkartmış.
✔ İşletmelerin yüzde 20.5’i kira, fatura, vergi, sigorta gibi giderlerini karşılamakta, yüzde 17.1’i de banka kredisi ve diğer borçlarını ödemekte zorluk yaşamaya başlamış.
Şimdi de işletmelerin açıklanan destek paketlerinden ne ölçüde yararlandıklarına bakalım:
✔ Halk Bankası esnaf destek kredisinden yararlananların oranı yüzde 2.3, TOBB nefes kredisinden yararlananların oranı yüzde 3.7 gibi devede kulak bile olmayacak düzeyde kalmış.
✔ Banka kredi borçlarının ertelenmesinden yararlananların oranı yüzde 6.9 gibi düşük bir düzeyde. Banka borçlarını ödemekte zorluk çekenlerin oranının yüzde 17.1 olduğunu hatırlarsak, sıkıntı çeken işletmelerin ezici çoğunluğunun bu imkandan yararlanamadığı görülüyor.
✔ İşletmelerin yüzde 57’si bankalara kredi başvurusu yapmış bunların ancak yarısı taleplerine olumlu yanıt alabilmiş. Bu süreçte bankalardan yeni kredi alabilen işletmelerin oranı sadece yüzde 29.2.
✔ KGF desteği ile vergi ve SGK borç ertelemesinden yararlananların oranı göreli olarak daha yüksek olmakla birlikte yetersiz düzeyde. İşletmelerin yüzde 14.3’ü KGF desteğinden, yüzde 18.4’ü de vergi ve prim ertelemesinden yararlanmış.
✔ Kısa çalışma ödeneği yüzde 29 ile en geniş kullanılan destek olmuş. Buna rağmen bu uygulamadan yararlanmak isteyenlerin de düşük bir oranı yararlanabilmiş. İşletmelerin yüzde 53.9’u kısa çalışma ödeneği için başvurmasına karşın ancak yüzde 29’u bundan yararlanabilmiş.
✔ Diyarbakır OSB’deki toplam çalışan sayısının yüzde 42’si için kısa çalışma ödeneği başvurusu yapılmasına karşın ancak yüzde 23.6’sı kısa çalışma ödeneği alabilmiş.
Resmin iki cephesine birlikte baktığımızda açıklanan paketlerin, ihtiyaçlar karşısında hem yetersiz, hem de yararlanabilme düzeyinin düşük olduğu görülüyor.
Bu durumu anket katılımcıları da teyit ediyor zaten. İşletmelerin yüzde 61’i “Devlet desteğini yeterli buluyor musunuz?” sorusunu “hayır” diye yanıt veriyor. Kısmen yeterli bulduğunu söyleyen yüzde 23’lük kesimi de eklediğimizde, destekleri tatmin edici bulmayanların oranı yüzde 84’ü buluyor.
Diğer iller ve diğer OSB’lerde de genel resmin Diyarbakır ile aynı olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. OSB dışındaki işletmeler açısından durumun daha da kötü olduğunu söyleyebiliriz.