Dış ticarette devler açık KOBİ’ler fazla veriyor

Başlıkta dış ticaret dengesi açısından olumsuz iki tespit birden var. Bu tespiti Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) girişim özelliklerine göre dış ticaret verilerinden çıkartıyoruz.

Birincisi sanayinin dış ticaret açığının ana kaynağı olması. Yani ihracatın lokomotifi olması gereken sanayi sektörü, dış ticaret fazlası vermek yerine açık veriyor. Yani sanayi sektörü üretim için, yaptığı ihracattan fazla ithalat yapmak zorunda kalıyor. Bu sanayi üretiminin aşırı ithalat bağımlılığının net bir ifadesi.

İkincisi büyük sanayi işletmelerinin dış açığın kaynağı olması. Normalde daha organize, daha deneyimli, daha çok imkan sahibi olan büyük sanayi işletmelerinin, ihracatta daha başarılı olmaları ve dış ticaret fazlası vermeleri beklenir. Ama TÜİK verileri gösteriyor ki mikro, küçük ve orta büyüklükteki sanayi işletmeleri dış ticaret fazlası verirken, dev sanayi işletmeleri yaptıkları ihracattan fazla ithalat yaparak dış ticaret açığı veriyorlar.

Ekonomik sistemin en temel hastalık ve sorunlarından birisinin sonucu olan bu durumun rakamlara yansıyan hali şöyle:

- 2020 yılında 219.34 milyar dolarlık ithalata karşılık 169.59 milyar dolarlık ihracat yapıldı. Bunun sonucu olarak 49.75 milyar dolar dış ticaret açığı ortaya çıktı.

- Madencilik dahil sanayi işletmeleri 95.68 milyar dolar ihracat yaparken ithalatları 107.06 milyar doları buldu. Sonuç olarak ekonominin asıl üretim üssü olan sektörlerdeki işletmeler 11.38 milyar dolar dış ticaret açığı verdiler.

- Ticari işletmeler ise 67.49 milyar dolarlık ihracata karşılık 82.26 milyar dolar ithalat yaparak 14.77 milyar dolarlık dış ticaret açığı yarattılar.

- Sanayi işletmelerinin toplam ihracatının yüzde 33.32 ile üçte birini KOBİ’ler gerçekleştirdi. Çalışan sayısı 10’un altında olan mikro işletmelerin payı yüzde 3.91 düzeyinde. 10-49 çalışanı olan küçük sanayi işletmelerinin payı ise yüzde 8.79 düzeyinde. 50-249 çalışanı bulunan orta büyüklükteki sanayi işletmeleri, toplam sanayi işletmeleri ihracatının yüzde 20.62’sini gerçekleştirdi. KOBİ kesiminde ihracatta asıl etkili olan grup orta büyüklükteki sanayi işletmeleri.

- KOBİ statüsündeki sanayi işletmelerinin sanayi işletmelerinin toplam ithalatındaki payı ise yüzde 22.19 ile ihracattaki paylarının çok gerisinde.

- Buna bağlı olarak sanayi KOBİ’leri, 8.13 milyar dolarlık bir dış ticaret fazlası verebildiler. KOBİ’lerin olumlu katkısı olmasaydı sanayi işletmelerinin toplam dış ticaret açığı 19.52 milyar doları bulacaktı.

* 250 ve daha fazla çalışanı olan büyük sanayi işletmelerinin sanayi işletmelerinin toplam ihracatındaki payı yüzde 66.68 ile üçte iki boyutunda. Buna karşın büyük sanayi işletmelerinin toplam sanayi işletmeleri ithalatındaki payı yüzde 77.81 ile ihracattaki paylarının çok üzerinde.

- Buna bağlı olarak büyük sanayi işletmeleri 2020 yılında toplam 19.51 milyar dolar dış ticaret açığı verdiler. Büyük sanayi işletmelerinin kaydettiği dış ticaret açığı, sanayi işletmelerinin toplam açığından yüzde 71.38 daha fazla. Büyük sanayi işletmelerinin yarattığı bu fazlalığı KOBİ düzeyindeki sanayi işletmelerinin elde ettiği ticaret fazlası telafi ediyor.

-  Sanayi işletmeleri içinde ihracatın ithalatı karşılama oranı en yüksek kesim yüzde 176.92 ile çalışan sayısı 10’dan az olan mikro işletmeler. 10-49 çalışanı olan küçük sanayi işletmeleri yüzde 143.62’lik oran ile ikinci sırada yer alıyorlar. Çalışan sayısı 50-249 arasında olan orta boy sanayi işletmelerinde ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 125.

- Buna karşın 250 ve daha fazla çalışanı olan büyük sanayi işletmelerinde ithalatın ihracatı karşılama oranı yüzde 76.58’e iniyor. Bu oran Türkiye’nin yüzde 77.32 olan toplam ihracatın ithalatı karşılama oranının da altında.

- 2020 yılında sanayi işletmelerinin toplam ihracatı yüzde 6.79 düştü. Bunda büyük sanayi işletmelerinin ihracatındaki yüzde 9.84’lük düşüş belirleyici oldu. Ayrıca çalışan sayısı 10-49 arasındaki küçük işletmelerin ihracatı da yüzde 5.17 azaldı. Buna karşın mikro sanayi işletmelerin ihracatı yüzde 2.91, orta boy sanayi işletmelerinin ihracatı ise yüzde 1.81 gibi küçük artışlar kaydetti.